بررسی حکم ارشاد جاهل از منظر فقه تربیتی

ارشاد جاهل، شامل مجموعه اقداماتی مانند، تعلیم، اعلام و تذکر دادن می‌شود؛ زیرا گاهی متربی نمی‌داند و دانستن او هم با اعلام، محقق می‌شود و او از حکم‌الله باخبر می‌شود؛ گاهی متربی نمی‌داند اما با صرف اعلام، دانستن محقق نمی‌شود بلکه وی به تعلیم نیاز دارد؛ گاهی متربی حکم و موضوع را می‌داند اما در حال حاضر، غافل است که با تذکر و تنبه، متوجه می‌شود. ارشاد جاهل به‌عنوان یک اقدام تربیتی در مواردی واجب و در مواردی نیز مستحب است اما وجوب آن، مشروط به ‌احتمال تاثیر و عدم ضرر معتنابه به مرشد و مربی است. این نوشتار با روش استنباطی و تحلیلی دیدگاه فقه را در این مسئله موردپژوهش موردبررسی قرار می‌دهد. به‌اجمال و در بیان مهم‌ترین نتایج تحقیق پیش رو باید گفت از دیدگاه فقها ارشاد جاهل نسبت به‌حکم با قیودی مانند «دارا بودن شرایط عام تکلیف، الزامی بودن حکم، مورد ابتلا بودن حکم برای جاهل» واجب است اما در ارشاد به موضوع، بین فقها اختلاف‌نظر وجود دارد. برخی قائل به وجوب ارشاد جاهل هستند (علامه حلی،1401: 48) و برخی به عدم وجوب ارشاد قائل‌اند (عاملی، 1418: 2/579) اما به‌طورکلی ارشاد جاهل، در محدوده احکام غیر الزامی یا احکامی که مورد ابتلا نیست، رجحان دارد.

Examining the Ruling of Guiding the Ignorant from the Perspective of Educational Jurisprudence

The guidance of the ignorant involves a set of actions such as teaching, informing and warning, because sometimes the trainee has no knowledge of the divine injunction, in which case, if he is informed, he will come to know the injunction. Sometimes the trainee does not know, and knowledge is not achieved by making an announcement only; rather he needs education. Sometimes the trainee knows the ruling and the subjectmatter, but he is unmindful or oblivious in which case he is reminded and it is only then that he remembers his duty and obligation. Guiding the ignorant as a training measure is obligatory in some cases and recommended in others, but the necessity guiding is contingent largely upon the probability of effect and no substantial harm to the mentor and educator. This article examines the jurisprudential point of view in this regard using inferential and analytical methods. In short, to highlight the most important results of the research at hand, it is necessary to state that in the views of the jurists, the necessity of guiding the ignorant to the hukm (injunction) depends on a number of conditions including the person being a dutybound, necessity of the duty, and the ruling being of daily use to the dutybound. As for guiding the ignorant to the subject, the jurists differ in their opinion in this regard. Some believe it is obligatory to guide the ignorant (alʿAllāma alḤillī, 1401: 48) and others believe in the nonnecessity of guiding such a person (alʿᾹmīlī, 1418: 2/579). Generally speaking, guiding the ignorant is preferable in the area of nonmandatory rulings and those rulings which are not of daily application.