نقدی بر معرفت شناسی مطالعات مربوط به آینده، با تاکید بر عقلانیت آینده نگاری راهبردی

سرعت بالای تغییرات و افزایش عدم اطمینان و پیچیدگی در شرایط محیطی هزاره جدید، موجب پرهیز از برنامه ریزی و تصمیم گیری با پیش فرض خطی بودن تغییر در پارامترهای مختلف و روی آوردن هرچه بیشتر به آینده پژوهی در سطوح و حوزه های گوناگون شده است. اما مطالعات مربوط به آینده، همواره با چالش های معرفت شناسی مواجه بوده اند. در این پژوهش، ابتدا به نقد نظریه وندل بِل در معرفت شناسی آینده پژوهی، به عنوان یکی از شهیرترین نظریه پردازان در این عرصه، پرداخته شده و سپس عقلانیت آینده نگاری راهبردی به عنوان رویکردی عملگرا در آینده پژوهی، مورد واکاوی قرار گرفته است؛ بدین معنا که گزاره هایی که با رویکرد آینده نگاری راهبردی از مطالعات مربوط به آینده مستخرج می شوند، چقدر عقلانی هستند. یافته های پژوهش، ضمن احصاء مهم ترین ایرادات وارد بر نظریه بِل، نشان می دهند که «حلّ مسئله نمودن»، «دقت در پیش بینی»، «توازن بین موضوعات»، «سادگی»، «گستردگی» و «سازگاری» در کنار «ارزش گرایی» معیارهایی هستند که آینده نگاری راهبردی را به عنوان رویکردی موجّه و معقول معرفی می نمایند که می تواند به موفقیت دراز مدت مطالعات مربوط به آینده کمک شایانی نماید. بر این اساس، پیشنهاداتی در راستای توسعه و بکارگیری آینده نگاری راهبردی به متصدیان امر در دانشگاه ها و صنایع و متولیان دولتی ارائه شده است.

Critics of the epistemology of future studies, emphasizing on the rationality of the strategic foresight

Rapid changing, the enhance of uncertainty and the complicated environmental conditions in the present century led to avoiding takenforgranted linear change in planning and decisionmaking in various parameters and tending to use futures studies in different levels and areas instead. However, studies related to the future were always faced the cognitive challenges. In this study, the theory of Wendell Bell in cognitive futures studies, as one of the most famous theories in the area, was critically investigated. Then, the rationality of strategic foresight as a pragmatic approach to the future studies was analyzed. IN other words, the rationality of proposition that extracted from the future study by strategic foresight approach was investigated. Besides recognizing the most influential weaknesses of his theory, the findings of the research revealed that “the problemsolving”, “accuracy in predicting”, “balance between issues”, “simplicity”, “expansion”, and “compatibility” along with “being valueoriented” are criteria which introduce strategic foresight as a rational and wise approach which can significantly help longterm studies related to the future. Hence, to develop and apply the strategic foresight, the suggestions are provided for the academic researchers, industrial, and administered authorities.