نقش خدا در نظام معرفت‌شناسی دکارت و اوگوستینوس

در نظام فلسفی دکارت خدا نقشی محوری ایفا می‌کند. برای تضمین اعتبار معرفتی که تامل‌گر دکارتی به‌دست می‌آورد، اثبات وجود خدایِ غیر فریبکار ضروری است. به عقیده دکارت، وجود چنین خدایی را نه به‌واسطۀ حواس ـ‌که گاه ما را می‌فریبد و اعتمادپذیر نیست‌ـ بلکه باید به‌نحو شهودی، یعنی به‌نحو پیشینی، اثبات کرد. با توجه به این نکته، شیوه رویگردانی اوگوستینوس از حواس برای تامل در باب خدا، راهگشای دکارت در کشف اصول اولیه فلسفه خود، بدون توسل به حواس بود.برای بررسی نقش خدا در کسب معرفت نزد دکارت و اوگوستینوس، باید به این نکته توجه داشت که اوگوستینوس، همانند افلاطون، کلیات معقول را اصل و اساس عالم واقع می‌داند که در پرتو اشراق الهی از آنها آگاه می‌شویم. در واقع، اوگوستینوس خدا را نوری می‌داند که بدون او شناخت برای انسان ناممکن است، درحالی‌که به نظر دکارت، اساس عالم واقع، امور ریاضی، یعنی جزئیات معقول است که نه در خدا بلکه در ذهن انسان جای دارد و متعلق شهود قرار می‌گیرد و نقش خدایِ غیر فریبکار، جز تضمین اعتبار همین معرفت شهودی نیست. با این حال، دکارت در اثبات وجود این خدای غیر فریبکار از تقسیم‌بندی مراتب ادراک نزد اوگوستینوس بهره می‌برد.در مقاله پیش رو، با توجه به همین تقسیم‌بندی، به تفاوت نقش خدا و میزان دخالت فرد در کسب معرفت نزد این دو متفکر می‌پردازیم.

The role of God in Augustinian and Cartesian Epistemology

Cartesian philosophical system, God has a pivotal role. To secure the credibility of all knowledge the Cartesian meditators acquire, it is necessary to prove there is nondeceiving God. Existence of such God not through belief but via must be proved by intuition that is a priori. Prior to Descartes, thinkers like Augustine, Anselm, Bonaventure, anand Thomas Aquinas, among others, have tried to prove God via philosophical arguments. And Descartes’ contemporaries would hint critically to the effect of Augustine in his thought, especially with regard to God and His role in human knowledge. Setting aside the sensedata to meditate on God by Augustine has inspired Descartes in discovering his own first principles of philosophy without getting help from senses. For Augustine, the intelligible universals, i. e. the Platonic Ideas, are the basis of real world by which we became aware in the light of the divine illumination, while the basis of real world, for Descartes, is but the intelligible particulars, i. e. the mathematical objects. The former are placed within Gods’ Mind, while the latter within the human mind. While the intelligible Universals can not be grasped by Cartesian intuition, the intelligible particulars are only things can readily be intuited “here and now” (using the Hegelian terminology). By studying critically the theory of Illumination and that of Intuition, respectively, in Augustine and Descartes, the present paper tries to show the role of God and that of man in knowledge.