دریچه‌های ورود ارزش‌ها به سیر پژوهش علمی

ارزیابی جواز یا عدم جواز تاثیر ارزش‌های غیرعلمی در فرآیند دانش و پیامدهای آن در چند دهه اخیر به مساله‌ای مهم در فلسفه علم تبدیل شده و ادله فراوانی در دفاع یا رد این اثرگذاری بیان شده است. یکی از مقدمات تحلیل این مساله، تبیین سیر پژوهش علمی و ترسیم زمینه‌ها و منافذ دخالت ارزش‌ها است. به نظر می‌رسد هر فعالیت علمی دارای سه بخش کلان مدخل، فرآیند اصلی (مقدماتی و استنتاج) و کاربرد است که هر یک شامل چند مرحله جزئی‌تر می‌شود و دخالت دادن ارزش‌های غیرعلمی می‌تواند در انتخاب‌ها و ترجیح‌ها و درنتیجه در سرنوشت فعالیت علمی موثر باشد. دو مرحله پیشین و پسین علم اغلب ارزش‌بار است و این دخالتی در رسالت فعالیت علمی، یعنی عینیت علمی ندارد. مرحله میانی و اصلی فعالیت علمی در مواردی همچون تحلیل داده‌ها، انتخاب روش، وزن‌دهی شواهد و گزینش فرضیه، آبستن تاثرپذیری از ارزش‌ها است و استدلال‌ها در عدم جواز دخالت ارزش‌ها نیز ناظر به لغزش سیر علمی در این مراحل و دوری از عینیت علم و ذهنی و شخصی شدن آن است. در این پژوهش با تقسیم سیر پژوهش علمی به سه مرحله، نحوه دخالت ارزش‌های غیرعلمی ترسیم شده و نشان داده شده است که علم در بخش‌های مختلفی مستعد اثرپذیری از ارزش‌های غیرعلمی است؛ حال اینکه این اثرگذاری و اثرپذیری به لحاظ هنجاری تا چه اندازه مجاز باشد، بحثی ثانوی است.

entrance of values in the process of scientific research

assessing the permissibility or impermissibility of the impact of unscientific values ​​on the knowledge process and its consequences has become an important issue in the philosophy of science in recent decades, and many arguments have been put forward to defend or reject this influence. one of the prerequisites for analyzing this issue is explaining the course of scientific research and drawing the contexts and pores of the involvement of values. it seems that each scientific activity has three major parts: entry, main process (preliminary and inference) and application, each of which includes several more detailed steps, and the inclusion of unscientific values ​​can be effective in choices and preferences and thus in the fate of scientific activity. the first and last stages of science are often valuable, and this does not interfere with the mission of scientific activity, that is, scientific objectivity. the middle and main stage of scientific activity in cases such as data analysis, method selection, weighting of evidence and selection of hypotheses, is pregnant with the influence of values ​​and arguments in the impermissibility of values ​​also indicate the slippage of scientific progress in these stages and avoidance of scientific and mental objectivity. it is personalization. in this research, by dividing the process of scientific research into three stages, the involvement of unscientific values ​​is outlined and shown that science is prone to be influenced by unscientific values ​​in different sections; the extent to which this influence is normatively permissible is a secondary issue.