دیدگاه علامه طباطبائی و نائینی درباره‌ی نسبت مطابقت (تاملاتی پیرامون تئوری مطابقت در فلسفه اسلامی)

معرفت‌شناسان، برای صدق معیارهای متعددی تعریف کرده‌اند؛ یکی از این معیارها نظریه‌ی مطابقت است که مقبولیت گسترده‌ای داشته، اما تفسیر و تبیین مولفه‌های آن، محل نزاع صاحب نظران است. این مطالعه اختصاص به دیدگاه نائینی و طباطبائی پیرامون نسبتِ مطابقت دارد؛ دیدگاهی که کمتر مورد توجه قرار گرفته و یا به صورت تطبیقی بدان پرداخته نشده‌است. با توجه به آنکه موصوف صدق، امری مرکب است، این پرسش مطرح می‌شود که آیا مطابقتِ مطابِق با مطابَق، به نحو کلِ مجموعی است، یا به نحو کلِ افرادی؟ با واکاوی در آثار نائینی و طباطبائی به این مهم دست می‌یابیم که مبانی فکریشان، متضمن دو تفسیر متضاد از نسبتِ مطابقت است؛ نائینی، مطابقت تصدیقات را به نحوِ کلِ مجموعی می‌داند در حالی که مبانی فکری طباطبائی، گاهی موید مطابقت به نحوِ کلِ مجموعی و در مواردی به نحوِ کلِ افرادی است. این جستار ضمن مقایسه و نقد و بررسی دیدگاه‌ها و ادله این دو اندیشمند، شواهدی بر خلاف آراء طباطبائی و لوازم معرفت شناختی آن ارائه کرده و در صدد ترجیح دادن رایِ نائینی است، اما آن را عاری از اشکال نمی‌داند.

comparison of allameh tabatabai and naeini’s views on the correspondent relation (reflections on the correspondence theory in islamic philosophy)

epistemologists have defined several criteria for truth; one of these criteria is the correspondence theory, which is widely accepted, but the interpretation and explanation of its components are controversial among experts. this study is devoted to naini and tabatabai’s views on the correspondant relation; a view that has received less attention or has not been comparatively addressed. given that the subject of truth is a compound fact, is correspondence consistent with the whole as a all used individually or is it the all used collectively? by analyzing the works of naini and tabatabai, we reach the important point that their intellectual foundations include two contradictory interpretations of the relation of conformity; naini considers the conformity of affirmations as a all used collectively, while tabatabai’s intellectual foundations sometimes affirm conformity as a all used collectively and in some cases as a all used individually. this article, while comparing and criticizing the views and arguments of these two thinkers, presents evidence contrary to tabatabai’s views and its epistemological consequences and tries to prefer the naini theory, but does not consider it to be free of problems.