کاوشی در چگونگی عمل شیعیان به فقه تا پیش از امام محمد باقر (ع)

چگونگی عمل شیعیان به فقه در دورهٔ قبل از امامت امام محمد باقر (ع)، مسئله‌ای است مبهم که برخی حتی بدان ورود نکرده‌اند یا گذرا از آن سخن رانده‌اند. نوشتار حاضر، با بررسی دورهٔ نخست فقه شیعه پس از پیامبر اکرم (ص) تا قبل از امام محمد باقر (ع)، می‌کوشد چگونگی عمل شیعیان به فقه و راه‌های اخذ آن در این دوره را بازخوانی کند؛ دوره‌ای که امامان نخست، با مشکلات فراوانی روبه‌رو بودند. روایات فقهی و نقل‌های موجود تاریخی نشان می‌دهد شیعیان با روش‌هایی مانند اجتهاد بر اساس اصول القاشدهٔ امامان در شهرهای دور از مرکز شیعه، پرسش مستقیم از ایشان یا اصحاب، تابعین و عالمان شیعی یا احتمالاً رجوع به مکتوبات و دست‌نوشته‌های برجای‌مانده از امامانی مانند امام حسن مجتبی (ع) و امام سجاد (ع) یا اصحاب آنان نظیر ابورافع و دو فرزندش، مسائل فقهی خود را درمی‌یافته‌اند. البته شیعیان قبل از امام محمد باقر (ع)، گاهی برای دریافت پاسخ در مسائل شرعی، به عالمان غیرشیعی رجوع می‌کرده‌اند.