تحلیل رویکردهای عرفانی ‌ـ اجتماعی سعدی شیرازی

سعدی و افکارش از دیرباز محل مناقشه‌ای مهم بوده است: سعدی عارف است یا خیر؟ عرفان در نگاه او چه نسبت و کارکردی با اجتماع و جامعه‌اش دارد؟ و وقتی از عشق، به مثابه پرکاربردترین واژۀ کلیدی در آثارش، سخن می‌گوید از عشقی زمینی سخن می‌راند یا آسمانی؟ مقالۀ حاضر دو بخش عمده دارد؛ بخش نخست نگاه‌های برخی منتقدان و طرفداران سعدی را بررسی اجمالی می‌کند تا فضای سعدی‌ستیزی دگرباره یادآور خوانندۀ محترم شود. پارۀ دوم در دو زیربخش، جایگاه عرفانی سعدی و مولفه‌های عرفانی اجتماعی او را بازخوانی و بازنمایی می‌کند. زیربخشِ اول معطوف به بررسی اسنادِ تاریخی ا‌ست که از مقام عرفانی وی پرده برمی‌دارد. زیربخشِ دیگر، برخی مولفه‌های عرفانی، مانند عشق، آزادگی، سماع، عبادت عاشقانه و وحدت‌گرایی را در آثار سعدی می‌کاود و از آن میانه در پی شفاف‌سازی جنس عرفان و فضای خاص معرفتی او و ارتباط و نسبت عرفان وی با اخلاق و مناسبات اجتماعی است.

An analysis of Sa'adi‘s Mystical and Social Approach Works

Sa'adi and his thoughts have been in dispute from a long time ago. Whether he is a mystic or not? And when he speaks of Love, does he speak of earthly love or heavenly one? This article consists of two main sections. In the first section, views of critics and advocates of Sa'adi are studied briefly in order that the venerable reader's mind reminds antiSa'adi’s atmosphere again. The article writers in the second section which is consists of two subsections, to the extent of their own little scientific ability, review and represent Sa'adi’s mystical position and type of his special school. The first subsection is focused on the study of historical documents in which Sa'adi’s mystical place has been uncovered. The other subsection explores some mystical elements such as the image of love, freedom, Sufi whirling (Sama), amorous worship, Monism of Sa'adi's works and try to clarify his mystical space.