تحلیل و بررسی جایگاه خرد در سیر العباد الی المعاد

خِرد، برترین ویژگی انسان است که وی را از دیگر آفریده‌ها متمایز می‌کند و به او لقب «اشرف مخلوقات» داده است. برخی از فیلسوفان و عارفان آن را پیوسته با کارهایی که منافع ملموس و مادی نداشته باشد، مخالف می‌دانند؛ در‌حالی‌که برخی دیگر آن را در کنار شریعت، ملاک راه سلوک و میزان کشف پذیرفته‌اند. سنایی از جمله عارفان مشهور سده ششم، در اثر مشهور خود سیر العباد الی المعاد، سیر خِرد در مراحل سلوک را به گونه‌ای نشان داده است. در این تحقیق که به روش توصیفی - تحلیلی انجام شده، این موضوع را بررسی کرده‌ایم و نشان داده‌ایم که سیر خِرد در سیر العباد، گاه آن را ناشناختنی معرفی می‌کند و از نفس عاقله، یعنی «پیر و مرشد» خود می‌خواهد تا خود را معرفی کند؛ وی نیز خود را فرزند عقل کلّ معرفی می‌کند که نخستین آفریده خداست و از سنایی می‌خواهد پا بر سر طبایع حیوانی بگذارد تا از عالم بهیمی به عالم فرشتگان برسد. سرانجام باید گفت در این اثر، عشق همسفر همیشگی سنایی و فروتر از عقل است و در‌واقع می‌توان چنین استنباط کرد که این خِرد است که پس از سیر خود در مسیر سلوک و درک شناخت، بدل به عشق شده است.

an analysis and examination of the place of reason in sayr al-ʿibād ilā al-maʿād

reason is a defining characteristic of humanity, distinguishing people from other creatures and earning them the title of the noblest of beings. some philosophers and mystics argue that reason conflicts with actions that lack concrete material benefits, while others view it, alongside sharia, as a criterion for truth and revelation. sanāʾī, a prominent mystic of the sixth century ah, explores the role of reason in his renowned work sayr al-ʿibād ilā al-maʿād, depicting its place within the stages of spiritual journey. employing a descriptive-analytic method, this research examines sanāʾī’s portrayal of reason. the book occasionally presents reason as unknowable, with the rational soul, depicted as the master and leader of spiritual wayfaring, requesting to introduce itself. it reveals itself as a child of universal reason, the first creature of god, urging sanāʾī to transcend animal nature and ascend from the bestial world to the angelic realm. ultimately, in this work, love is depicted as sanāʾī’s constant companion, though subordinate to reason. it can be inferred that reason, after a journey of transformation, evolves into love.