بررسی مقایسه ای حقیقت نفس از منظر فخر رازی و ابن‌سینا

در مباحث فلسفی، نفس از اهمیت خاصی برخوردار است؛ از این‌رو پژوهش حاضر در پی دست‌یابی به پاسخ این پرسش است که حقیقت نفس از دیدگاه فخر رازی چیست؟ داده‌های این جستار عبارت‌اند از: فخر برخلاف ابن‌سینا اولاً مبحث نفس را از حوزۀ طبیعیات به طور کامل خارج می‌کند و در الهیات به آن نظم می‌بخشد. ثانیاً: برای نفس ناطقه تعریفی متفاوت ارائه می‌دهد که به «من» و مشارالیه آن اشاره دارد. در آرای فخر ناسازگاری‌هایی در بحث از حقیقت نفس وجود دارد؛ چنان‌که برخی از آرای او به مجردبودن نفس و برخی به مرکب‌بودن آن از روح و بدن اشاره دارد. در این راستا برای حل تعارض‌های مطرح‌شده سه راهکار به نظر نگارندگان رسیده است؛ نخست: لفظ نفس در آثار فخر رازی به‌ گونه اشتراک لفظی به‌ کار رفته است؛ دوم: نفس در تعریف منطقی انسان مورد توجه قرار گرفته است و کمال ماده به شمار می‌رود؛ سوم: علت اختلاف آرای فخر در آثارش به دلیل پایبندی او به منابع و محتویات دین است.

comparative examination of the essence of self fromthe perspectives of fakhr razi and ibn sina

in philosophical discourse, the inquiry into the nature of the soul holds profound importance. this study delves into fakhr al-rāzī’s interpretation of the soul’s essence. unlike avicenna, fakhr al-rāzī situates the discussion of the soul beyond the realm of natural sciences, positioning it within theological issues. furthermore, he delineates a distinct definition of the rational soul, featuring i and its referent. however, fakhr al-rāzī’s depiction of the soul reveals inconsistencies, vacillating between assertions of its immateriality and suggestions of its composite nature, comprising both spirit and body. to reconcile these discrepancies, three potential resolutions are proposed. firstly, the term nafs (soul) in fakhr al-rāzī’s discourse is used equivocally. secondly, the soul plays a pivotal role in defining the human essence as the perfection of matter. thirdly, the inconsistency within fakhr al-rāzī’s framework can be attributed to his steadfast adherence to religious sources and their doctrinal content.