بررسی دیدگاه آیت‌الله معرفت در نسخ تشریعی بر اساس آیه نجوا

مسئله نسخ همواره از مسائل کهن و بحث‌برانگیز تفسیر و علوم قرآن بوده است. در اصطلاح قدما و به‌ویژه در روایات در تعریفی عام، این اصطلاح بر هرگونه تغییر در حکم سابق اطلاق می‌شد؛ اما در اصطلاح متاخران، این مفهوم با دچار‌شدن به تحوّل از مفهومی برخوردار شد که به نظر می‌رسد زمینه طرح شبهه‌هایی دربارۀ قرآن را بیشتر فراهم کرد. بر همین اساس آیت‌الله معرفت، با هشدار دربارۀ نوع طرح این مسئله که همواره دستاویزی برای حمله به قرآن بوده است، در کتاب التمهید نسخ بیست آیه را تایید کرد؛ اما پس از تجدیدنظر و طرح نظریه نسخ مشروط و تمهیدی، در سال‌های پایانی حیات خویش به طور کلی منکر وقوع نسخ تشریعی در قرآن کریم شد؛ حتی وقوع نسخ در آیه «نجوا» را انکار کرد. این نظریه و نوع تبیین ایشان از آیه، برگرفته از نگاه سید قطب است که صحنه آیه را تصویرپردازی قرآن برای انتقال یک پیام تربیتی به جامعه هدف می‌داند و معتقد است پیام آیه، ارتباطی به بحث احکام ندارد تا رفع حکم سابق به ‌وسیله تشریع لاحق دانسته شود و مصداق نسخ تشریعی باشد. در این نوشتار به تبیین این نوع نگاه در بیان آیت‌الله معرفت و سید قطب می‌پردازیم و دیدگاه نهایی ایشان بر اساس نظریه تصویرآفرینیِ تربیتی سید قطب در آیات شریفه را بررسی می‌نماییم.

the analysis of ayatollah ma’refat’s perspective on legislative amendments based on the verse of najwa

the issue of abrogation has long been a contentious topic in quranic exegesis and studies. early scholars, particularly in hadith literature, broadly defined abrogation as any alteration in a prior ruling. however, contemporary discourse has seen a shift in the understanding of this concept, which paved the way for the rise of skepticisms regarding the quran. ayatollah marefat, in his work al-tamhīd, initially affirmed the abrogation of twenty quranic verses, a stance exploited to challenge the quran. yet, toward the end of his life, he reconsidered his position, proposing the notion of conditional or preparatory abrogation and ultimately rejecting the idea of legislative abrogation altogether. he even contested the notion of abrogation in the al-najwā verse. marefat’s perspective aligns with sayyid qutb’s interpretation, which views the verse as imparting a pedagogical message to society, unrelated to jurisprudential rulings and thus not constituting legislative abrogation. this article delves into marefat’s and qutb’s perspectives, elucidating marefat’s final stance on abrogation based on qutb’s theory of pedagogical messaging in quranic verses.