بررسی ماهیت بغی و محاربه؛ از ترادف تا تفاوت در اندیشه فقهی مذاهب پنج‌گانه اسلامی

تبیین دقیق مرز میان جرم‌ها و جنایت‌های مستوجب کیفر، امری مطلوب و مقصود شارع مقدس می‌باشد و در تنظیم قوانین کیفری جامعۀ اسلامی امری ضروری است. وجوه افتراق و اشتراک دو جرم بغی و محاربه در متون فقه اسلامی و دیدگاه‌های مختلف فقیهان در این‌باره، سبب پیچیدگی و دشواری تفکیک میان آن دو شده است؛ از این‌رو تبیین موضوع هر یک از این جرم‌ها با توجه به احکام و مجازات مختلف آنها، نیازمند تامل و دقت در دلایل است. نویسندگان در این مقاله به شیوه توصیفی- تحلیلی و با تامل هرچه بیشتر در نصوص و تحلیل و بررسی دلایل، در تبیین مرز میان جرم‌های بغی و محاربه از نگاه فریقین، ضمن برآورد کلی نقاط اشتراک و افتراق دیدگاه‌های فقیهان و مفسران امامیه و عامه، معتقد شده‌اند دو جرم بغی و محاربه با وجود مشابهت مفهومی، دو عنوان و دو جرم مستقل به شمار می‌آید و رابطه میان محارب و باغی نسبت عموم خصوص مطلق است؛ چراکه باغی کسی است که بر امام عادل خروج کرده و موجب سلب امنیت و آرامش از مردم شده است؛ اما محارب کسی است که به قصد ایجاد ناامنی، ارعاب و غارت و خونریزی بر مسلمان دیگر سلاح بکشد؛ از این‌رو احکام و مجازات هر کدام نیز متفاوت از دیگری خواهد بود.

investigating the nature of rebellion and combativeness; from synonymy to disparity in the jurisprudential thought of the five islamic schools of thought

a precise demarcation of crimes deserving punishment is imperative according to islamic law, essential for the regulation of criminal justice within islamic society. the delineation between the offenses of baghy (insurgence) and muḥāraba (waging war) within islamic jurisprudence, along with the diverse perspectives of jurists on this matter, presents challenges and complexities. to elucidate each crime’s nuances and respective legal consequences, a thorough analysis is required. this article employs a descriptive-analytic approach, drawing upon religious texts, evidential examination, and argumentative analysis to distinguish baghy and muḥāraba from both shiite and sunni perspectives. by outlining their similarities and disparities as articulated by imami and sunni jurists and quranic scholars, we assert that baghy and muḥāraba represent distinct transgressions, notwithstanding their resemblances. baghy entails inciting rebellion against a just imam or leader, endangering the safety and security of the populace, whereas muḥāraba involves intimidating fellow muslims, pillaging their possessions, and shedding their blood to instill fear and insecurity. consequently, they carry distinct legal rulings and implications within islamic jurisprudence.