نقش طلب استعدادی در مرتبه اجابت دعا

دعا در دیدگاه عارفان جایگاه بسیار ویژه‌ای دارد؛ به طوری که عارفان در مسئله اجابت دعا معتقدند لسان قال و حال بدون استعداد موثر نیست؛ اما صبغه عبادی دعا به‌هرحال محفوظ و مورد تاکید شارع است. در اجابت دعا، ظرفیت و استعداد وجودی افراد در مرتبه علم الهی معیار دریافت فیض حق متعال است. طلب استعدادی یعنی دعای باطنی یا به اصطلاح عارفان خفی الدعوات. به بیان دیگر طلب استعدادی یعنی نفس انسان به مرتبه‌ای از کمال می‌رسد که مستعد دریافت فیض حق متعال می‌گردد؛ چرا که حق متعال فیاض علی الدوام و جواد علی الاطلاق است و هیچ بخل و امساکی در او راه ندارد؛ به همین دلیل چنانکه ابن عربی با کلمه بسیار زیبای فتنفهق علی تلک الاعیان بیان می‌کند حق متعال مستفیض را سرشار از فیض می‌نماید؛ بنابراین دعای نفس مستعد مجاب و تاثیرگذار است؛ چون نفس مستعد استعداد دریافت فیض را یافته است و نقص در قبول قابل نیست؛ فاعل یعنی حق متعال فیاض علی الدوام نیز هر نفس مستعدی را بهره‌مند می‌نماید. درباره این قسم از دعا چنین آمده است: «وَآتَاکُمْ مِنْ کُلِّ مَا سَاَلْتُمُوهُ» (ابراهیم: 34)؛ یعنی هر چه را به لسان استعداد خواستید به شما داد و چه بسیار دعاهایی که مقرون به لسان استعداد نیست و مورد اجابت حق متعال قرار نمیگیرد. تمام بحث ما در موضوع نقش طلب استعدادی در اجابت دعا در استعداد اعیان ثابته است که آیا استعداد بسته شده و اصولا دعا مفهومی ندارد یا اینکه فیض حق متعال بر اساس استعداد ظهور و گسترش می‌یابند؛لذا این پژوهش به بررسی جایگاه دعا در مراتب هستی و نقش طلب استعدادی در اجابت دعا می‌پردازد.

the role of dispositional desires in prayer fulfillment

prayer or supplication holds a profound significance within mystical traditions. mystics contend that the mere verbal articulation or heartfelt yearning in prayer holds limited efficacy in attaining fulfillment without an accompanying disposition. nevertheless, the reverent essence of prayer or supplication remains affirmed and accepted by religious doctrine. in the journey towards prayer fulfillment, individuals’ existential capacities and dispositional states, particularly in relation to divine understanding, serve as crucial factors determining the reception of god’s grace. dispositional want, often described as an inner prayer or, in the lexicon of mystics, as hidden calls, denotes the soul’s quest for a level of perfection conducive to receiving divine grace. this stems from the belief that god, inherently abundant in grace, continually bestows his generosity without reservation. as eloquently expressed by ibn al-ʿarabī, god is abundantly rich in grace. the soul possessing such disposition perceives its prayers as efficacious and fulfilled, as it has the capacity to receive divine grace—devoid of impediments or deficiencies. in this context, the quran asserts, and he gave you all that you had asked him (quran 14:34), signifying that god grants desires according to the language of one’s disposition. prayers lacking such disposition, however earnest, may not be fulfilled by god. yet, an inquiry arises concerning the role of dispositional want: whether the disposition of fixed entities (al-aʿyān al-thābita) remains immutable, rendering prayers ineffective, or if god’s grace manifests and diffuses in consonance with dispositional states. this study delves into the multifaceted role of prayer or supplication across various stages of existence, elucidating the pivotal role of dispositional desire in prayer fulfillment.