نقش عقل‌گرایی معتزله در شکوفایی و توسعه تمدن اسلامی عصر عباسی

بی‌تردید تمدن اسلامی عصر عباسیان را می‌توان یکی از مهم‌ترین و باشکوه‌ترین دوره‌های تمدن اسلامی نامید که برخاسته از عواملی بود که مذهب معتزله با ترویج عقل‌گرایی در مباحث علمی نقش مهم و سازنده‌ای در آن ایفا کرد.این نوشتار بر اساس روش توصیفی تحلیلی، نخست از رابطه معتزله و حکومت عباسیان و نفوذ متکلمان معتزلی در دربار عباسی و برخورداری از قدرت سیاسی خلفا سخن می‌گوید؛ سپس زمینه‌های عقل‌گرایی معتزلیان را بیان می‌کند و با عوامل اثرگذاری معتزله در شکوفایی و توسعه تمدن اسلامی عصر عباسی کلام را ادامه می‌دهد و آنها را در مناظرات علمی، تعامل با اندیشمندان غیرمسلمان، ایجاد و توسعه مراکز علمی و فرهنگی و تدوین و توسعه جایگاه عقل در کلام اسلامی می‌شمارد که در ترویج عقل استدلالی در جامعه اسلامی دوره عباسی نقش‌آفرینی کردند و شکوفایی و توسعه تمدن آن دوران را با ترویج عقل‌گرایی به ارمغان آوردند.

the role of muʿtazilite rationalism in the flourishing and development of the islamic civilization during the abbasid era

there is no doubt that the abbasid era stands out as one of the most remarkable and illustrious periods in islamic civilization. this distinction can be attributed to various factors, with the muʿtazilite school of thought playing a pivotal role by promoting rationalism in scholarly discourse. utilizing the descriptive-analytic approach, this article explores the relationship between the muʿtazilites and the abbasid government, with a specific focus on the impact of muʿtazilite theologians within the abbasid court and the patronage they received from the caliphs’ political authority. additionally, we delve into the origins of muʿtazilite rationalism and examine the various factors that contributed to the significant influence of the muʿtazilites in fostering the growth and development of islamic civilization during the abbasid era. the muʿtazilites made significant contributions in several areas, including scholarly debates, engaging with non-muslim scholars, establishing scholarly and cultural centers, and promoting the role of reason in islamic theology. these endeavors played a crucial role in promoting argumentative reason within the islamic community during the abbasid era. as a result, the civilization thrived and flourished through rationalism.