ارزیابی روش‌شناسانه نقد سمهوری بر ابن‌تیمیه با تاکید بر مقوله کفر و تکفیر

در دهه‌های اخیر شاهد منازعات دامنه‌دار شیعی‌سلفی هستیم که فرصتی را در اختیار سلفیه و وهابیت معاصر قرار داده است تا در میان اهل سنت، جبهه منسجمی علیه شیعه به وجود آورند یا وجودش را وانمود کنند، در حالی‌ که از دیرباز، تفکر سلفی، به‌ویژه وهّابی، در معرض انتقاد شدید اهل سنّت و حتی برخی از اهل حدیث معتدل قرار گرفته و شاید شیعه در خطایی راهبردی، منازعه اهل سنت با سلفیه را به منازعه شیعی‌سلفی تبدیل کرده است. گرچه پیش از ابن‌تیمیه می‌توان رد پای سلفی‌گری را در میان اهل حدیث و حنابله یافت، اما بی‌تردید سلفی‌گری و وهابی‌گری امروز بیش از همه مرهون و تحت تاثیر ابن‌تیمیه است. ابن‌تیمیه از زمان خودش تاکنون در معرض نقدهای جدی و شدیدی قرار گرفته است. تازه‌ترین نقد به وی را رائد سمهوریِ سعودی انجام داده است. وی از نویسندگان معاصر سلفی است که در باب اندیشه‌پژوهی و واکاوی افکار ابن‌تیمیه قلم ‌زده و در سال 2010 در کتاب نقد الخطاب السلفی: ابن تیمیه نموذجاً به ‌نقد گفتمان سلفی در قالب نقد پیشوای آن، ابن‌تیمیه همت گماشته است. آنچه در ردیه‌های وی بیش از همه مشهود است، به‌کارگیری روش نقضی است، به ‌نحوی ‌که خواننده را با مجموعه‌ای از تناقضات ابن‌تیمیه آشنا می‌کند. این پژوهشگر، افکار و آرای ابن‌تیمیه را با روش کلامی، فقهی، تفسیری و لغوی تحلیل و نقد علمی کرده است. تبیین و تحلیل ردیه سمهوری درباره دیدگاه ابن‌تیمیه در باب تکفیر دیگراندیشان محور اصلیِ مقاله پیش رو است و البته نیم‌نگاهی هم به نقد کار وی دارد.

a methodological study of samhuri’s criticism of ibn taymiyyah with an emphasis on the issue of disbelief and excommunication

درin recent decades, we have seen wideranging shiasalafi conflicts, which have provided an opportunity for contemporary salafism and wahhabism to create, or at least claim, a unified antishia movement among the sunnis. this is despite the fact that for a long time, salafi thought, especially wahhabi, has been exposed to severe criticism from sunnis and even some moderate ahl hadith (people of hadith), and therefore perhaps the shiites have made a strategic mistake to turn the conflict between sunnis and salafis into a shiasalafi conflict. although before ibn taymiyyah, traces of salafism can be found among ahl hadith and hanbalis, there is no doubt that today’s salafism and wahhabism are most indebted to and influenced by ibn taymiyyah. since his time, ibn taymiyyah has been subjected to serious and severe criticism, the most recent of which was made by saudi raed samhuri. he is one of the contemporary salafi authors who wrote about the thoughts of ibn taymiyyah. in 2010, in the book (criticism of salafi discourse: ibn taymiyyah as an example), he criticized the salafi discourse by criticizing its leader, ibn taymiyyah. what is most evident in his criticisms is the use of the method of contradiction, in a way that introduces the reader to a series of contradictions of ibn taymiyyah. this researcher has scientifically analyzed and criticized ibn taymiyyah’s thoughts and opinions with theological, jurisprudential, interpretive, and lexical methods. the explanation and analysis of samhuri’s refutation of ibn taymiyyah’s view on excommunicating opponents is the main focus of this article, and it also implicitly criticizes his work.