تحلیل ادله واجب‌نبودن خمس در ارتفاع قیمت سوقیه ناشی از سقوط ارزش پول

کاهش ارزش پول و پیامدهای آن از موضوعات مبتلابه جامعه است. فقها در عصر حاضر که پول اعتباری، فاقد ارزش ذاتی است، درباره محاسبه آن در خمس دیدگاه‌های متفاوتی دارند. پرسش این خواهد بود که: با ایجاد تورم و کاهش ارزش پولی که منجر به افزایش قیمت، بدون افزایش قدرت خرید می‌شود، تکلیف خمس افزوده قیمت کالا چیست؟ این پژوهش به شیوه توصیفی‌تحلیلی و با بررسی آثار فقهای امامیه، ادله واجب‌نبودن خمس در ارتفاع قیمت سوقیه ناشی از تورم را احصاء کرده که عبارت‌اند از: جلوگیری از زیان خمس‌دهنده، لزوم حفظ ارزش پول در مهریه و امثال آن، حفظ سیادت اقتصادی مومنان، جلوگیری از فرار خمسی، صدق ادای دین، قدرت خرید به عنوان حقیقت اسکناس، مثلی‌بودن پول‌های اعتباری، لزوم قاعده عدل، تاکید عرف بر مدعا، ادله نقلی و اصل استصحاب. برخی معتقدند ادله نقلی نمی‌تواند مدعا را ثابت کند، ولی عده‌ای با استناد به نظر شیخ طوسی، با روایاتی، لزوم جبران کاهش ارزش پول را اثبات می‌کنند. همچنین، اصل عملیه استصحاب عدم وجوب و وجوب، هر دو در محل بحث ثابت است. لذا دلیل محکمی نیست، ولی اصل برائت را می‌توان دلیل بر مدعا دانست.

analyzing the reasons for non-obligation of khums in case of market price growth due to devaluation

depreciation of currency and its consequences is one of the issues affecting society. the jurists in today’s era, in which credit money has no inherent value, hold different views about its calculation in khums. the question is: considering the inflation and depreciation of money that leads to price growth and lack of purchasing power, how is khums calculated for the rise in the price of goods? this research, using the descriptive-analytical method and examining the works of imami jurists, has collected the reasons for non-obligation of khums in case of market price growth due to inflation as follows: preventing the loss of khums payer, maintaining the value of money in dowry and the like, preserving the economic authority of believers, stopping the escape of khums, the truthfulness of paying the debt, purchasing power as the backing of banknotes, the non-objectivity of credit money, the necessity of justice rule, the emphasis of custom on the claim, narrative evidence and principle of istishab. some people believe that narrative evidence cannot prove the claim. still, some people, citing sheikh tusi’s opinion, prove the necessity of compensating for the depreciation of money based on narrations. moreover, the principle of istishab regarding both non-obligation and obligation is fixed in the discussion. therefore, it is not substantial proof, but the principle of innocence can prove the claim.