«یمین» و کاربرد استطرادی آن در قواعد فقه مذاهب پنج‌گانه اسلامی

این مقاله با روش تحلیلی و رویکرد مقایسه‌ای به اصطیاد مصادیق یمین استطرادی در فقه مذاهب پنچ‌گانه اسلامی، عهده‌دار تحلیل «یمین» و کاربرد استطرادی آن در گزاره‌های فقهی مذاهب اسلامی است. یمین (سوگند) مشتمل بر التزام یا تعهد به انجام‌دادن یا ترک عملی است که بر اساس انگیزه درونی فرد حالف و با الفاظ، ضوابط و عناصر معینی همراه است و التزام مختص به عقد و حتی نفس التزام، به عنوان یکی از ادله ثبوت دعوی از مهم‌ترین انواع یمین است که به صورت استطرادی در فقه قضایی مذاهب اسلامی به کار می‌رود. ضوابط و کیفیت کاربرد استطرادی یمین بر اساس صورت‌هایی مشتمل بر فقدان قابلیت اثبات حق دیگری، فقدان حجیت در جرائم مربوط به حق‌الله محض، توکیل‌پذیری در تحقق سوگند و ... سامان یافته است. یافته‌های حاصل از این پژوهش روشمند، اخذ مهم‌ترین مصادیق کاربردی یمین به صورت استطرادی است که افزون بر قالب‌بندی تحت عناوین کتاب نذر و عهد و یمین، علاوه بر به‌کارگیری لوازم مشترک و خاصّ مترتّب بر آن در جهت رفع خصومات، در فقه قضایی مذاهب اسلامی در فروض تبرئه و مجرمیت منکر وجود دارد که موجبات تضارب دیدگاه‌های مهمی در این زمینه شده است.

oath and its subsidiary usage in the jurisprudence rules of the five islamic denominations

this article, using the analytical method and comparative approach to obtain examples of subsidiary oaths in the jurisprudence of the five islamic denominations, aims to analyze oaths and their subsidiary usage in the jurisprudential statements of the islamic denominations. the oath consists of an obligation or commitment to perform or refrain from an action based on the internal motivation of the swearer, which is accompanied by certain words, conditions, and elements. obligation specific to the contract and even self-obligation are among the most important types of oath as proofs of the claim, which are used in a subsidiary way in the judicial jurisprudence of islamic denominations. the criteria and quality of subsidiary usage of the oath have been organized based on different forms including the lack of ability to prove another’s right, the lack of authority in crimes related to the absolute right of god, trustworthiness in the fulfillment of an oath, etc. the findings of this methodical research include obtaining the most important practical examples of oaths in the subsidiary form, which, in addition to being categorized under the chapters of vows, promises, and oaths, and in addition to the use of common and special items related to it in order to resolve disputes, is found in the judicial jurisprudence of islamic denominations in the assumptions of acquittal and guilt, which have caused the conflict of significant views in this field..