بررسی تطبیقی جامعیت قرآن از دیدگاه مغنیه و شلتوت

در عصر حاضر بررسی تطبیقی در پژوهش‌های اسلامی بین مذاهب مختلف، به‌خصوص مذهب شیعه و اهل سنّت، از روش‌های مطالعاتی مهمی است که علاوه بر شناخت آرای فریقین در مباحث اسلامی، نقش ویژه‌ای در ترسیم راهکار مناسب برای حل اختلافات و تقریب مذاهب اسلامی دارد. یکی از این مباحث اصلی و بنیادی، جامعیّت قرآن است. عالمان اسلامی از قدیم تا معاصر با استناد به آیات و روایاتی به تبیین این مبنا پرداخته و دیدگاه‌های مختلفی را درباره قلمرو جامعیّت قرآن مطرح کرده‌اند. این پژوهش، به شیوهٔ توصیفی‌تحلیلی، جامعیّت قرآن را در دو تفسیر مهمّ از فریقین، تفسیر الکاشف و تفسیر القرآن الکریم، به شکل تطبیقی کاویده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که مغنیه و شلتوت با پذیرش جامعیّت مقایسه‌ای، دین مبین اسلام و قرآن کریم را جامع ادیان و کتب آسمانی پیشین دانسته‌اند و با رد جامعیّت حداکثری معتقدند تطبیق آیات قرآن با قواعد علوم طبیعی به دلیل در معرض خطا و تغییر بودن این علوم، موجب سرایت این خطا و تغییر به ساحت قرآن می‌شود. هر دو مفسّر اشاره قرآن به کلیات برخی علوم و فنون را در جهت هدایت انسان می‌دانند و از این طریق جامعیت اعتدالی‌هدایتی قرآن را پذیرفته‌اند. همچنین، هر دو متفکر دیدگاه حداقلی را در باب جامعیّت قرآن رد کرده‌اند و علوم و فنون مختلف را به شرطی که معیار فهم قرآن نباشد، در فهم آیات قرآن تاثیرگذار دانسته و در سه حوزه عقاید، احکام و اخلاق برای قرآن نقش تبیینی قائل شده‌اند. همچنین، قرآن را کتاب هدایت انسان در زندگی فردی و اجتماعی دانسته‌اند.

A Comparative Study of the Comprehensiveness of the Quran from the Perspective of Moghniyeh and Shaltut

In the present era, comparative study in Islamic research between different denominations, especially Shiites and Sunnis, is one of the important study methods that in addition to recognizing the views of the two sects on Islamic issues, has a special role in providing a suitable solution for resolving differences and approximating Islamic denominations. One of these main and fundamental issues is the comprehensiveness of the Quran. Islamic scholars from ancient to modern times have explained this basis by referring to verses and hadiths and have expressed different views about the realm of the comprehensiveness of the Quran. Using the descriptiveanalytical method, this research has comparatively explored the comprehensiveness of the Quran in two important commentaries of the two sects, Tafsir alKashef and Tafsir alQuran alKarim. Findings show that Moghniyeh and Shaltut, by accepting the comparative comprehensiveness, have considered the religion of Islam and the Holy Quran to include the previous religions and divine books, and rejecting the maximum comprehensiveness, believe that the application of Quranic verses to the rules of natural sciences, due to the fact that these sciences are prone to error and change, causes the transmission of the error and change to the Quran.Both commentators consider the references of the Quran to the generalities of some sciences and arts in the direction of human guidance and have thus accepted the moderationguidance comprehensiveness of the Quran.In addition, both thinkers have rejected the minimal view of the comprehensiveness of the Quran and have considered various sciences and arts to be effective in understanding the verses of the Quran, provided that they are not a criterion for understanding the Quran. They have also given an explanatory role to the Quran in three areas of beliefs, rules and ethics. Moreover, they have considered the Quran as a book of guidance for human beings in individual and social life.