آسیب‌شناسی مبانی و پیش‌فرض‌های کلامی و مذهبیِ تفاسیر تطبیقی

اختلاف مفسران قرآن کریم در برخی مبانی تفسیری سبب پدیدارشدن مکاتب مختلف تفسیری شده است. در این میان، شیعه و سنّی، به عنوان دو گروه اصلی مسلمانان، ضمن اشتراک در بسیاری از مبانی و روش‌های تفسیری، با توجه به برخی مبانی مخصوص مذهب خود، در تفسیر برخی از آیات، اختلاف نظر اساسی دارند. این اختلافات بیش از آنکه به روش تفسیر مرتبط باشد، عمدتاً به مبانی و پیش‌فرض‌هایشان در تفسیر برمی‌گردد که در نهایت دو مکتب تفسیری شیعه و سنی را رقم زده است. با این حال، به نظر می‌رسد این اختلاف در مبانی و پیش‌فرض‌ها در مقایسه با مشترکات فریقین، آن اندازه نیست که نتوان با نقد هر یک از آنها، به مشترکات بیشتری دست یافت. «تفسیر تطبیقی»، به معنای مقایسه روشمند آرای تفسیری فریقین، می‌تواند به شناسایی آسیب‌هایی بپردازد که با رفع آنها، فریقین به وفاق تفسیری بیشتری دست خواهند یافت. در این تحقیق،‌ مهم‌ترین آسیب‌های موجود در شماری از تفاسیر در بخش مبانی و پیش‌فرض‌ها، شناسایی شده است که عبارت‌اند از: تعصب بر پیش‌فرض‌های مذهبی، جعلی‌خواندن روایات تفسیری طرف مقابل، اطلاق «تفسیر به رای» به تفاسیر مذاهب دیگر و خارج‌دانستن مذهب مقابل از دین.

Pathology of Theological and Religious Fundamentals and Presuppositions of Comparative Commentaries1

Differences between the commentators of the Holy Quran on some interpretive fundamentals have led to the emergence of different schools of exegesis. Meanwhile, Shiites and Sunnis, as the two main groups of Muslims, while sharing many fundamentals and methods of exegesis, have major differences in the interpretation of various verses according to some fundamentals specific to their denomination. Rather than being related to the method of exegesis, these differences are mainly related to their fundamentals and presuppositions in interpretation, which ultimately have led to two schools of exegesis, Shiite and Sunni. However, it seems that the differences in fundamentals and presuppositions are not so great in comparison with the commonalities of the two sects that no more commonalities can be achieved by criticizing them. Comparative interpretation, which means a methodical comparison of the interpretive opinions of the two sects, can identify weaknesses that, by eliminating them, the sects will reach a more interpretive agreement. In this study, ‌ the most important weaknesses in a number of commentaries in the section of fundamentals and presuppositions have been identified, which are as follows: prejudice against religious presuppositions, considering the interpretive narrations of the opposite sect as falsified, attributing interpretation by opinion to the commentaries of other denominations, and exclusion of the opposite sect from Islam