بررسی مبانی فکری فخر رازی درباره ماهیت خداوند و نقد آن از نگاه نصیرالدین طوسی

ابن‌سینا، طبق قاعده کلیِ «کلّ ذی ماهیّه فهو معلول»، ماهیت‌داشتن خدا را رد می‌کند. اما فخر رازی معتقد است چون وجود مشترک معنوی است، بنابراین مانند کاربرد آن در انسان که به صورت عروض بر ماهیت است درباره خدا به صورت عروض بر ماهیت است. پس، خداوند دارای ماهیت است. به نظر نصیرالدین طوسی، دیدگاه فخر رازی ناشی از مغالطه میان احکام ماهیت با وجود، ذهن با خارج، سرایت‌دادن حکم مفهوم و مصداق است. این درست است که وجود از نظر حکما، به یک معنا بر مصادیق خود اطلاق می‌شود، اما مستلزم آن نیست که ملزومات وجود، حقیقتشان یکسان باشد. این نوشتار تبیین و تحلیل مسئله از دیدگاه فخر رازی در دو بخش است: الف. اقامه برهان در اثبات ماهیت‌داشتن واجب؛ ب. نقد نظریه ماهیت نداشتن واجب‌الوجود و نقد نصیرالدین طوسی بر دیدگاه رازی به همراه تحلیل و نقد دلایل هر دو اندیشمند.

A Study of Fakhr Razi’s Intellectual Foundations on the Quiddity of God and Its Critique from the Pointof View of Nasir alDin Tusi

Ibn Sina, according to the general rule of everything that has a quiddity is an effect, denies that God has a quiddity. But Fakhr Razi believes that because existence is abstract homonymous, so as its application in man affects the quiddity, in relation to God, it affects His quiddity. Hence, God has an essence. According to Nasir alDin alTusi, Fakhr alRazi’s view arises from the fallacy between the rules of essence and existence, the rules of the mind and the outside, and the transmission of the rule of concept to the instance. It is true that according to philosophers, existence refers to its instances in one sense, but it does not need that the correlates of existence have the same essence. This article explains and analyzes the issue from Fakhr Razi’s point of view in two parts: A) Providing an argument to prove the quiddity of the necessary existent, B) Criticizing the theory that the necessary existent does not have quiddity, and expressing Nasir alDin Tusi’s critique of Razi’s view along with analyzing and criticizing the reasons of both thinkers.