ماهیت کلام الاهی: بررسی و نقد دیدگاه فخرالدین رازی

پرسش اصلی این پژوهش آن است که دیدگاه فخر رازی درباره ماهیت کلام الاهی چیست. برای پاسخ به این پرسش، دیدگاه فخر رازی درباره کلام به صورت مطلق، اعم از خدا و مخلوق، و کلام خدا به صورت مخصوص بررسی شد. برای درک ماهیت کلام خدا به صورت مخصوص، نشان داده‌ایم که درباره کلام لفظی خدا میان متفکران مسلمان اختلافی نیست، اما درباره کلام نفسی (باور فخرالدین رازی) اختلاف نظر وجود دارد. دیدگاه مشهور این است که فخر رازی به کلام نفسی قائل است، اما در آثار مختلفش دیدگاه‌های دیگری غیر از کلام نفسی مطرح کرده است، از جمله کلام به معنای ایجاد، علم خدا و عجایب صُنع. وی معتقد است کلام لفظی، حادث، اما کلام نفسی قدیم است. او درباره کلام الاهی تا حدی تحت تاثیر ابن‌سینا است. نگرش او درباره کلام نفسی را متفکران پس از وی نقد کردند. برخلاف معتزله درباره قرآن معتقد است قرآن، غیرمخلوق و قدیم است.

The Nature of the Divine Speech: A Review and Critique of Fakhr alDin Razi’s View

The main question of this research is: What is Fakhr Razi’s view on the nature of divine speech? To answer this question, Fakhr Razi’s view on speech in general, including the speech of God and creatures, and the speech of God in particular was examined. To understand the nature of God’s speech in particular, we have shown that there is no disagreement among Muslim thinkers about the verbal speech of God, but there is disagreement about the selfspeech (Fakhr alDin Razi’s belief). Fakhr Razi is known to believe in the selfspeech, but in various works he has proposed other views i.e. the speech meaning creation, the knowledge of God and the wonders of creation. He believes that verbal speech is temporal, but selfspeech is preeternal. He is somewhat influenced by Ibn Sina about the divine speech. His view of the selfspeech was criticized by thinkers after him. Unlike the Mutazilites, he believes that the Quran is uncreated and preeternal.