تحلیل مناظرات امام رضا (ع)‌ بر مبنای نظریه گفتمانی لاکلاو و موفه

از جمله ویژگی‌های بارز سیره امام رضا (ع) در کنار همه صفات برجسته اخلاقی ایشان، مناظرات با نمایندگان ادیان و مذاهب گوناگون برای مقابله با برخی شبهه‌افکنی‌ها بود که هم از لحاظ محتوا و هم شگردهای مناظره حاوی نکات آموزنده و راهبردی بسیار است. مقاله حاضر در صدد است به این مناظرات از منظر گفتمانی بپردازد. از این‌رو می‌کوشیم با ترسیم مختصاتی از نظریه گفتمانی لاکلاو و موفه به عنوان چارچوب نظری بحث، محتوای مناظره‌های مذکور بررسی، و عناصر گفتمانی آن تبیین شود. پرسش اصلی این است که نشانه‌های گفتمانی مناظرات امام چه بود و چگونه موفق شد هژمونی گفتمان حاکم را با مفصل‌بندی خاص خود به پرسش بکشد. فرضیه‌ای که به آزمون گذاشته می‌شود حاکی از آن است که مناظرات امام (ع) با مفصل‌بندی دال‌هایی چون حقانیت نبوت رسول اکرم (ص)، برگزیدگی و عصمت عترت حول دال مرکزی امامت توانست خود را در قالب گفتمان رقیب، که پاسخی شایسته برای تقاضاهای اجتماعی دارد، مطرح کند و با برهم زدن انسجام و وحدت گفتمان عباسی آن را دچار بحران، تزلزل و بی‌قراری کند و در نهایت هژمونی آن را به پرسش بکشد.

Analysis of Imam Reza (AS) Debates Based on the Discourse Theory of Laclau and Mouffe

Among the salient features of Imam Reza’s (AS) biography, along with all his outstanding moral qualities, are debates with representatives of various religions and denominations to counter their doubts, which contain many instructive and strategic points both in terms of content and debate techniques. The present paper seeks to address these debates from a discursive perspective. Therefore, we try to examine the content of these debates and explain their discourse elements by depicting the characteristics of Laclau and Mouffe’s discourse theory as the theoretical framework of the research. The main question is what were the discourse signs of the Imam’s debates and how he succeeded in questioning the hegemony of the ruling discourse with his own particular articulation. The hypothesis that is being tested indicates that the debates of Imam (AS) by articulating signs such as the legitimacy of the prophecy of the Holy Prophet (S), the chosenness and infallibility of the Prophet’s family around the central signifier of Imamate, were able to form a rival discourse, which was a worthy answer to social demands, and by disrupting the cohesion and unity of the Abbasid discourse, put it in crisis, wavering and restless, and finally questioned its hegemony.