معناشناسی اوصاف الاهی: بررسی تطبیقی نظریه «اثبات بلاکیف» ابن‌تیمیه و نظریه «روح معنا»ی طباطبایی

نظریه‌های «اثبات بلاکیف» و «روح معنا» دو نظریه مطرح در حوزه معناشناسی اوصاف الاهی است. دیدگاه اثبات بلاکیف قرائت‌های متفاوتی دارد. در این مقاله قرائت ابن‌تیمیه از این نظریه را بررسی می‌کنیم. او با تفکیک بین ساحت معنا و ساحت کیفیت از طرفی و تمسک به اشتراک معنوی و پرهیز از خلط مفاهیم و خصوصیت‌های مصداقی از طرف دیگر، تحلیلی نسبتاً جامع مطرح کرده و از معضلات پیش‌ رو گذشته است. وی علم به معانی صفات الاهی را ممکن و علم به کیفیت آن را برای مخلوقات، ممتنع می‌داند. اشتراک معنوی مفاهیم صفات، منشا معلوم‌بودن معنا، و ناممکن‌بودن احاطه بر ذات حق‌تعالی، منشا مجهول‌بودن کیفیت است. از سوی دیگر، طباطبایی با پذیرش نظریه «روح معنا»، معنای حقیقی را به «روح معنا» بازمی‌گرداند. طبق این نظریه، الفاظ بر ارواح معانی وضع شده‌اند و خصوصیات مصادیق در معانی آنها لحاظ نشده است. از این‌رو استعمال آنها در مصادیق معقول و معنوی، همچون مصادیق محسوس و ظاهری، حقیقی است و نه مجازی. با بررسی تطبیقی میان این دو نظریه مشخص می‌شود که نظریه اثبات بلاکیف با قرائت ابن‌تیمیه بازگشت‌پذیر به نظریه روح معنا است.

semantics of divine attributes: comparative study of ibn taymiyya’s ithbat bila kayf (proving without quality) theory and tabataba’i’s rouhe ma’na (spirit of meaning) theory

ithbat bila kayf (proving without quality)and rouhe ma’na (spirit of meaning) theories are two common theories in the field of semantics of divine attributes. in this article, ibn taymiyya’s reading of this theory is investigated. making distinction between the realm of meaning and realm of quality on one hand and resorting to semantic commonness and avoiding mixing contents and manifestation on the other hand,  he has posed rather comprehensive analysis and removed the obstacles. he considers the knowledge to the meaning of divine attributes possible but the knowledge to their quality impossible. semantic commonness of the meaning of the attributes is the origin of clearness of the meaning and impossibility of dominating the essence of god is the origin of unclearness of the quality. furthermore, accepting the theory of rouhe ma’na (spirit of meaning), gives the real meaning back to spirit of meaning. based on this theory, the words are assigned to the spirit of meanings and features of manifestations are not taken into account in their meanings. that is why, applying them in meaningful and semantic manifestaions is real, just like tangible and apparent manifestations. investigating these two theories comparatively, it turns out that ibn taymiyya’s reading of ithbat bila kayf (proving without quality) can be returned to the theory of rouhe ma’na (spirit of meaning) .