واقع‌نگری در دلایل‌نگاری: بررسی تثبیت دلائل ‌النبوه اثر قاضی عبدالجبار همدانی معتزلی

دلایل‌نگاری در سیره نبوی (ص) از قرن سوم هجری به وجود آمد. این شاخه از تاریخ‌نگاری پیامبر (ص) کتاب‌هایی را بررسی و معرفی می­کند که با تاکید ویژه بر معجزات و نشانه‌های پیامبری حضرت محمد (ص) سعی در اثبات نبوت وی دارد. تثبیت دلائل‌ النبوه یکی از مهم‌ترین آثار در تاریخ‌نگاری دلائل‌النبی است. نویسنده این اثر قاضی عبدالجبار همدانی، از بزرگان معتزله و قاضی‌القضات معروف ری، بود. وی هم در شیوه نگارش و هم در هدف نوشتن، راهی مستقل از دیگر نویسندگان کتب دلایل پیمود. از ویژگی‌های مهم این کتاب توجه نویسنده به واقعیت‌ها در اثبات نبوت حضرت محمد (ص) بوده است؛ چیزی که در دیگر کتب دلایل، به‌ویژه آثار حدیثی، کمتر به آن توجه شده است. در مقاله پیش رو می‌کوشیم زوایای مختلف کتاب تثبیت دلائل ‌النبوه را با تکیه بر خصایص دلایل‌نگاری بررسی کنیم. اینکه عبدالجبار همدانی درباره معجزات و نشانه‌های پیامبری حضرت محمد (ص) چگونه اندیشیده و قراردادن این تصویر در قاب دلایل‌نگاری پیامبر (ص)، در پژوهش حاضر بررسی شده است. روش تحقیق در این مقاله، کتاب‌خانه‌ای با تکیه بر منابع دست اول در کنار بهره‌گیری از تحقیقات جدید، و استفاده از شیوه تحلیلی‌توصیفی برای بررسی داده‌ها است.

realism in writing reasons: investingatin the reasons for tathbit dala’il alnobovvah (confirming the reasons for prophecy) by qazi abd aljabbar hamedani mo’tazeli

writing reasons in holy prophet’s practice started during the third century. this branch of holy prophet’s historiography aims at investigating and introducing the books that make effort to prove his prophetic mission particularly emphasizing the signs and miracles of his prophecy. tathbit dala’il alnobovvah is of the most noteworthy books in historiography of the reasons for prophecy. the author is qazi abd aljabbar hamedani, a great scholar of the mo’tazelite and the wellknown chief judge in rey. he adopted a different approach both in writing style and in reasons for writing from other authors of the books on reasons of prophecy.  of the remarkable features of this book has been the author’s attention to the facts in proving the prophecy of mohammad (sa), the point which is not paid enough attention to in other such books, particularly hadith books. in the present article, it has been tried to delve into various aspects of tathbit dala’il alnobovvah, emphasizing the features of writing reason. how abad aljabbar hamedani has thought about miracles and the signs of prophet hood of mohammad (sa) as well as fitting this image in prophet’s reasonography have been investigated in this article. the method of this research is librarybased, relying on primary resources in addition to making use of recent research and applying descriptive analytical approach for analyzing the data.