تبیین جایگاه حکومتی مالیات در فقه سیاسی امامیه

کمبود و نبود منابع مالی لازم می‌تواند مشروعیت یک نظام سیاسی را با چالش مواجه سازد؛ از این رو هر نظام حکومتی تلاش می‌کند برای حل این معضل چاره بیندیشد. یکی از راه‌های متداول آن است که حاکمیت با اخذ مالیات، وظایف حاکمیتی خود را انجام دهد. می‌توان ادعا کرد امروزه تمام جوامع این رویکرد را پذیرفته‌اند. نظام سیاسی اسلام نیز از این قاعده مستثنا نیست؛ وضع مالیات‌های شرعی موید این مطلب است. حال اگر این منابع نتواند به طور کامل نیازهای حکومت اسلامی را برآورده کند، گسترش کیفی مالیات‌های اسلامی (مثل زکات و خمس) یا وضع مالیات‌های حکومتی مطرح می‌شود. در واقع، پرداخت سهمی از درآمد به حاکمیت، مالیات است. این رویکرد دینی باعث می‌شود که مالیات جنبه عبادی به خود گیرد و ضمن تامین بُعد مادی و این‌جهانی، موجب سعادت اخروی فرد نیز بشود. به همین دلیل برنامه‌ریزی بهینه جهت دریافت مالیات نیازمند رجوع به نظام ارزشی و دینی است. پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی نقش مالیات در نظام اسلامی را بررسی کرده است. نتایج نشان می‌دهد دریافت مالیات از نیازهای راهبردی حکومت‌ها است که توجه به جنبه عبادی آن، ضمن تسهیل اخذ آن، ضمانت اجرایی آن را بالا می‌برد.

An Account of the Governmental Place of Taxes in Imami Political Jurisprudence

Deficit or lack of necessary financial resources might pose a challenge to the legitimacy of a political system. Thus, every governmental system seeks to find a way out of this predicament. A common solution is to charge taxes in order to be able to afford governmental tasks. It might be claimed that this has been accepted by all communities, including the Islamic political system, as evidenced by Sharia taxes. Now if these Sharia resources fail to fulfil the needs of the Islamic government, then Islamic taxes (such as zakat and khums) should be supplemented by governmental taxes. Indeed, a tax consists in paying part of one’s incomes to the government. With such a religious approach, taxes might be imbued with piety—in addition to their material aspects, they might lead to one’s happiness in afterlife. Then, in order to make an optimal planning for tax collection, we need to refer to the axiological and religious system. This paper deploys a descriptiveanalytic method to consider the role of taxes in the Islamic system. The findings reveal that taxes are strategic needs of governments, and the emphasis on their pious aspects facilitates their collection and ensures their enforcement.