ماهیت حکمیت و ضمانت اجرای تصمیمات داوری در دعاوی خانواده

مطابق دلالت آیه 35 سوره نساء در صورت خوف از وقوع شقاق بین زوجین لازم است هریک از زوجین حَکَمی تعیین نماید و حَکمین برای اصلاح بین زوجین اقدام نمایند. تحقق اصلاح، مصادیق متعدد و متنوع دارد و برای نیل به سازش زوجین نمی‌توان به موعظه اکتفا نمود. اگر توصیه‌های حکمین مورد اعتنای زوجین قرار نگیرد، غرض از بعث حکم محقق نشده و اصلاح صورت نمی‌گیرد. پژوهش حاضر با هدف بررسی لزوم تعهد طرفین شقاق به تصمیمات حکمین و تعیین ضمانت اجرای این تصمیمات به‌روش توصیفی-  اسنادی انجام شد. بدین منظور منابع فقهی معتبر، آثار مکتوب حقوقی و تفسیری و مستندات قانونی بررسی و تحلیل شد. نتایج نشان داد که دلالت التزامی خطاب شرعی لزوم بعث حَکَم و توجه به ماهیت تحکیم در حکمیت، لزوم اتباع از تصمیمات حکمین و لازم‌الوفاء بودن شروطی را که برای اصلاح روابط گذاشته می‌شود، ثابت می‌کند. ضمانت اجرا ازنظر فقهی می‌تواند تعزیر حاکم باشد که در قانون منحصر به الزام به ارجاع به داوری است. براین‌اساس، قانون  ازنظر اثربخشی به حَکمیت در دعاوی ارجاعی طلاق، نیازمند رفع خلاء و ارائه ضمانت اجراهای متناسب با روابط زوجین است.

The Nature of Arbitration and the Execution Guarantee of Judgment Decisions in Family Cases

According to the verse 35 of Surah Nesa, when the separation is likely to happen between couples, each of the couples needs to choose a person as an arbitrator who judges them. Reform has many and varied examples, and preaching is not sufficient for that. If arbitrators’ recommendations are not taken into consideration by the couples, the reform does not happen. This descriptive-documentary study was conducted with the aim of investigating the importance of commitment of couples who want the separation to arbitrators’ decisions and determining the execution guarantee of these decisions; thus, valid jurisprudential sources, law and interpretation written sources, and legal documents were reviewed. The results showed that the obligatory implication of the Sharia address, the need to issue an arbitrator and paying attention to the nature of arbitration, the necessity of following judges’ decisions, and the necessity of fulfilling the conditions that are set for the reform of relationships, are confirmed. Jurisprudentially, the execution guarantee can be a Tazir from ruler, which in law is confined to the necessity of referring to the judgment. Therefore, the law, in terms of its effectiveness on the arbitration in the divorce referral cases, needs to fill the gap and provide the execution guarantees that are consistent with couples’ relationships.