مرزهای درونی خانواده از نگاه روان‌شناسی و قرآن کریم

مرزهای درونی خانواده از موضوعات مهم روان‌شناسی است که ناظر به تعاملات اعضای خانواده با یکدیگر است و برای نخستین بار در رویکرد ساخت‌نگر ارائه شد. پژوهش حاضر، با هدف تبیین مرزهای درونی خانواده بر اساس قرآن کریم انجام شد. برای دست‌یابی به این  هدف  83 آیه و 70 روایت تفسیری درباره مرزهای درونی خانواده به‌روش اجتهاد دینی تجزیه و تحلیل شد که نشان دهنده پنج یافته مهم در این موضوع است: نخست اینکه مرزهای درونی خانواده در آیات قرآن کریم به‌روشنی تبیین شده است و این الگو، قالب پیشنهادی رویکرد ساخت‌نگر را پوشش می‌دهد و از نظر کیفیت و کمیت، زیرمنظومه‌ها و مرزهای آن جامعیت بیشتری دارد؛ دوم اینکه تمام قوانین اخلاق بین‌ فردی و حدود شرعی (واجب، حرام، مستحب و مکروه) ناظر به تعاملات درونی اعضا و زیرمنظومه‌های سه‌ گانه‌ خانواده‌، مرزهای انعطاف‌ناپذیر و انعطاف‌پذیر درونی خانواده نامیده می‌شوند؛ سوم اینکه، تعهد خاص زناشویی، حدود تعاملات جنسی زوجین، حدود انتظارات دوسویه‌ زوجینی، فضای روانی فیزیکی اختصاصی، رازداری زناشویی و انعطاف در برابر یکدیگر، عمده‌ترین مرزهای زیرمنظومه‌ زوجینی است؛ چهارم اینکه، ممنوعیت ورود فرزندان به فضای روانی فیزیکی والدین، مجزا بودن بستر والدین و فرزندان، پرهیز والدین و فرزندان از نگاه به اندام‌های خصوصی یکدیگر، ممنوعیت سلب مسئولیت نسبت به فرزندان، ممنوعیت ایذاء فرزندان و والدین نسبت به یکدیگر از مرزهای زیرمنظومه والدینی است؛ پنجم اینکه، علاوه بر مرزهای اخلاقی و جنسیتی مردان و زنان، پایبندی به حدود فیزیکی مانند مجزا بودن بستر فرزندان و استیذان برای ورود به حریم دیگری، حفظ حریم روانی و ممنوعیت تجسس در کار یکدیگر، مهم‌ترین مرزهای زیرمنظومه برادران و خواهران است.

The Internal Family Boundaries from the View of Psychology and the Holy Quran

The internal family boundaries is among the most important issues which concerns the interactions between family members and was presented in the constructivist approach for the first time. The present study aimed to explain the internal family boundaries according to the Holy Quran; thus, 83 verses and 70 interpretive narratives about internal family boundaries were analyzed with the help of a religious Ijtihad method. The results showed the five important findings that are as follows: first, the internal family boundaries are clearly explained in the verses of the Holy Quran, this pattern covers the suggestive frame of the constructivist approach, and its subsystems and boundaries qualitatively and quantitatively have a more comprehensiveness. Second, all rules of interpersonal morality and legal limits (obligatory, forbidden, recommended, and disliked), which concern the internal interactions between family members and triple subsystems, are named as the internal flexible and inflexible boundaries. Third, special marital commitment, the limits of couples’ sexual interactions, the limits of couples’ twoway expectations, private mentalphysical area, marital secrecy, and flexibility about each other are among the most significant boundaries of marital subsystem. Fourth, the boundaries of parental subsystem are as follows: being banned children from entering parents’ mentalphysical area, being separate children’s bed from parents’, children’s and parent’s avoidance of looking at each other’s private organs, being banned parents from not responding to children, and being banned children and parents from bothering each other. Fifth, in addition to men’s and women’s moral and sexual boundaries, the following are among the most important boundaries of brothers’ and sisters’ subsystem: adherence to physical limits such as being separate children’s bed and getting permission for entering another’s privacy, keeping mental privacy, and being banned from spying on each other’s work.