ارائه الگوی سیاستی توسعه تحقیقات پایه؛ مطالعه موردی بنیاد ملی علم ایران

حمایت از انجام تحقیقات پایه یا عدم حمایت مستقیم و به‌جای آن استفاده از نتایج این تحقیقات که در سایر کشورها (ی به‌ویژه توسعه یافته) انجام شده‌اند، همچنین نحوه و میزان حمایت از این تحقیقات به گونه‌ای که بیشترین اثرات اقتصادی اجتماعی را برای جامعه داشته باشد همواره یکی از دغدغه‌های سیاست‌گذاران علم کشورها و از جمله ایران بوده است. هرچند بسیاری از پژوهش‌هایی که توسط اساتید در ایران انجام می‌شود از جنس تحقیقات پایه است، اما نهاد مستقلی برای جهت دهی و حمایت از این دسته از تحقیقات وجود ندارد. با عنایت به اینکه مرتبط ترین نهاد برای حمایت از تحقیقات پایه در ایران بنیاد ملی علم ایران (صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران سابق) می‌باشد، بررسی مسائل مرتبط با حمایت از تحقیقات پایه در این نهاد برای پاسخگویی به سوال تحقیق مورد توجه قرار گرفته است. در این پژوهش با هدف دستیابی به الگوی سیاستی توسعه و حمایت از تحقیقات پایه در ایران از روش تحقیق کیفی با راهبرد اکتشافی و برای گردآوری داده‌ها از روش مصاحبه نیمه‌ساختار یافته با 13 نفر از متخصصین، مسئولین سیاست علمی و تعدادی از اعضای هیات علمی دانشگاه‌ها استفاده شده است. بر اساس تحلیل‌های انجام شده و سازماندهی مقولات، الگوی سیاستی توسعه تحقیقات پایه در ایران دربرگیرنده مولفه‌هایی چون تعیین موضوع، تنوع برنامه‌ها، نظام ارزیابی، نظام انگیزشی و کاربردی‌سازی نتایج می‌باشد. همچنین پیشنهاد شده است ایجاد یک نظام گرنت رقابتی حمایت از تحقیقات پایه مورد توجه قرار گیرد؛ در فرایند انتخاب و تعیین موضوعات پژوهشی مورد حمایت هم اولویت‌های سیاست‌گذار (تامین‌کننده منابع مالی) و هم ترجیحات و علائق پژوهشگران دیده شود؛ بعلاوه پیشنهاد شده نهاد متولی تحقیقات پایه ضمن توسعه و تقویت نظام ارزیابی همتایان و طراحی نظام تشویق داوران، از روش‌ها و فناوری‌های نوین برای ارزیابی طرح‌ها، پیشنهاده‌ها و نیز پژوهشگران استفاده نماید.

presentation a policy model for supporting the basic research ; a case study of the iranian national science foundation (insf)

supporting the basic research or using the results of the ones have been carried out in other countries (especially developed ones), as well as the manner and the extent of support in such a way that it has the greatest socio-economic effects, has always been one of the concerns of science policymakers. although many of the researches conducted in iran universities are basic ones, there is no independent institution to direct and support this type of researches. given that the most relevant institution for supporting basic research in iran is the national science foundation of iran, the study of the issues related to supporting basic research in this institution has been considered to answer the research question. in this research, with the aim of achieving a policy model for the development and support of basic research in iran, a qualitative research method with an exploratory strategy was used, and a semi-structured interview method was used to collect data. in addition, data triangulation and researcher triangulation have been used to ensure the validity of the research. a semi-structured interview was conducted with 13 experts, scientific policy and a number of university faculty members. based on the analysis, the policy model for the development of basic research in iran includes components such as determining the topic, variety of programs, evaluation system, incentive system and applicability of the research results. it is also suggested to consider a competitive grant system to support basic research; both the priorities of the policy maker and the preferences of the researchers should be considered in choosing and supporting the projects; and while enhancing the peer review system, new methods and technologies should be employed to evaluate projects, proposals, and researchers.