برنامه‌ریزی بدون نظریه؛ صدای شنیده نشده فروپاشی برنامه‌ریزی تکنوکراتیک در ایران

علی‌رغم گذشت بیش از هفتاد سال از آغاز برنامه‌ریزی رسمی در ایران، اصطلاح «برنامه‌ریزی» همچنان بصورتی مطلق، مجرد، تخصصی، پوزیتیویستی، غیرقابل خدشه و بی‌نیاز از مباحثات نظری به کار می‌رود و حال آنکه بررسی تحولات معرفتی این حوزه بویژه در آمریکا و اروپا از پایان پارادایم پوزیتیویستی-تکنوکراتیک برنامه‌ریزی و ظهور حوزه معرفتی میان‌رشته‌ای و بسیار پویایی به نام «نظریه برنامه‌ریزی» در پنجاه سال اخیر حکایت دارد. در این مقاله نشان داده می‌شود که صدای فروپاشی برنامه‌ریزی عقلانی-تکنوکراتیک و ظهور رشته نوینی به نام نظریه برنامه‌ریزی در ایران شنیده نشده است. تنها استثنا رشته برنامه‌ریزی شهری است که در یک سوءتفاهم، تحولات جدید را نه شیفت پارادایمی در «نظریه‌ برنامه‌ریزی» بلکه صرفاً «نظریات جدیدی در برنامه‌ریزی شهری» تلقی کرده‌است. در نهایت، خطوط کلی افق جایگزین و ناآشنای برنامه‌ریزی نااقلیدسی که گفتمانهای مختلف برنامه‌ریزی بدیل در سه دهه اخیر درون آن حرکت می‌کنند معرفی شده و پس از تاملی از منظر جامعه‌شناسی برنامه‌ریزی درباره دلایل این عقب‌ماندگی نظری و تاریخی، توصیه‌های سیاستی در جهت تحول نظری و حرفه‌ای در برنامه‌ریزی ایرانی ارائه می‌گردد.

Planning without Theory; The unheard Voice of Collapse of Technocratic Planning in Iran

More than 70 years after official initiation of planning in Iran, the term & the profession of “Planning”, still premised as absolute, abstract, disciplinary, positive, undiscussable, needless of deliberation & reflectivity, while reviewing the intellectual changes of the issue, especially in US & Europe implies to the End of Positivistic- Technocratic Paradigm of planning & emergence of the new field of “theory of planning” in recent 50 years. Through qualitative meta analysis of the most important recently-published books & essays about planning & near fields like development & policy in Persian, this article shows that the blast of the collapse of rational-technocratic planning & emergence of “theory of planning” didn’t reach to Iranian knowledge of planning yet. The only exception is discipline of “Urban Planning” which misunderst&s the deep paradigm shift in “theory of planning” with new narrow changes in “theories in urban planning area”. In conclusion after sketching the overall horizon of alternative Non-Euclidian Mode of Planning & discussing some causes & contexts of this theoretical-historical lag from sociology of planning perspective, various strategic recommendations to compensate the regression is being presented.