تحلیلی بر سیاست‌های حمایت از تولید و توصیه‌هایی برای بهبود آن؛ مطالعه موردی: صنعت خودروسازی ایران

صنعت خودروسازی ایران، علیرغم بهره‌مندی از انواع حمایت‌های دولتی در طول سال‌های متمادی، هنوز توانایی رقابت با خودروسازان تراز اول دنیا را به دست نیاورده است. تحلیل چالش‌های دولت در کارآمد سازی سیاست‌های حمایتی یا همان مدیریت رانت در صنعت یادشده، مسئله اصلی این پژوهش است. با توجه به‌مرور ادبیات صورت گرفته، چهارچوب مدیریت رانت توسعه‌ای برای پاسخ به مسئله انتخاب شد. جمع‌آوری اطلاعات از طریق مصاحبه با ذینفعان و همچنین بررسی اسناد و مدارک در سه سطح سیاست، سیاستگذاری و صنعت انجام گرفت. در سطح سیاست، تغییرات سیاسی موجب بی‌ثباتی مدیریتی در صنعت شده و شرایط بین‌المللی نامناسب، همکاری با خودروسازان بین‌المللی را با مشکل مواجه کرده است. بی‌ثباتی اقتصاد کلان هم بر مشکلات این صنعت افزوده است. در سطح سیاست‌گذاری، سیاست‌های حمایتی فعلی به دلایلی چون بی‌قیدوشرط بودن، عدم تعیین بازه زمانی مشخص، عدم‌حمایت از فعالیت‌های جدید و ... در تشویق یادگیری کارآمد نیستند. همچنین عدم تعیین تکلیف صنعت خودروسازی در انتخاب میان راهبرد توسعه برند ملّی یا تولید محصولات برندهای جهانی، موجب عدم تمرکز در سرمایه‌گذاری‌ها شده است. در سطح صنعت، توانمندی پایین فن‌آوری و سازمانی مانع جذب فن‌آوری‌های مختلف می‌شود. ساختار مالکیتی ازیک‌طرف زمینه دخالت دولت در صنعت را فراهم کرده و از طرف دیگر، بخش زیادی از سرمایه خودروسازان را در پدیده‌ای به نام سهامداری چرخه‌ای بلوکه کرده است. در تحلیل مدیریت رانت صنعت خودروسازی می‌توان گفت که مراحل اولیه رشد و توسعه صنعت خودرو با کمک و هدایت دولت اتفاق افتاده، ولی برای ارتقای کمّی و کیفی صنعت خودروسازی و حرکت به سمت فعالیت‌های پیچیده‌تر، مکانیزم‌های مدیریت رانت در سه سطح سیاست، سیاست‌گذاری و صنعت نیازمند تحولات جدی است.

An analysis of supportive policies: The case of Iran automotive industry

Despite benefiting from a variety of government support over the years, Iran’s automotive industry has not yet been able to compete with worldclass automakers. Analyzing the government’s challenges for effective supportive policies in the automotive industry, or what we call it here developmental rent management, is the main focus of this study. According to the literature review, the framework of developmental rent management was chosen to address the research problem at three levels: political context, organizational and institutional structures, and market and industry structure. Interviewing and documents were used. According to interviews and document reviews, the challenges of rent management are categorized into three levels: Politics, policy and industry. At politics level, political change has caused managerial instability in the industry, and difficult international conditions have made cooperation with international automakers difficult. Macroeconomic instability has added to the industry’s problems. At the policy level, current support policies are not effective in encouraging learning for reasons such as unconditionally, lack of specific timeframe, lack of support for new activities, and so on. Lack of focus on the automotive industry in the choice between a domestic brand development strategy and the production of global brands strategy has led to waste on investments. At the industry level, low technology and organizational capability hinder the absorbing different technologies. Ownership structure on the one hand has ease the way for government intervention in the industry and, on the other hand, has blocked much of the automakers’ capital in a phenomenon called cyclic shareholding. In the analysis of automobile industry rent management, it can be said that the early stages of development of the automobile industry took place with the help and guidance of the government, but for moving to more sophisticated activities, rent management mechanisms at three levels of politics, policy and industry needs serious reforms. ز