مقاومت آگاهانه زن مسلمان در اندیشه شریعتی؛ بازخوانی انتقادی

شریعتی به‌مثابه روشنفکری مسئول، پرسش «چگونه بودن» در دنیایی که «ارزش‌های اخلاقی» در آن در حال تغییر اساسی است را «حادترین» مسئله زن آگاه می داند. در نگاه وی بحران حوزه جنسیت معلول دوگانه زن سنتی و زن مدرن است. در نگاه وی با توجه به ضرب‌آهنگ شدید تحولات دنیای جدید، دوران «زن سنتی» برای همیشه تمام شده است. در برابر زن سنتی، شریعتی زن مدرن را می‌بیند که نظام بورژوازی با طرح سکسوالیته، اصالت جنس و اصالت فرد، وی را از طریق ابزارهای دنیای مدرن مهیای پذیرفتن این نکته می‌کند که بایستی بدن زنانه در راستای مطامع نظام سرمایه‌داری مصرف شود. شریعتی راهکار گذار از این بحران را در فراروی از دوگانه زن سنتی و زن مدرن، در قالب ساخت الگوی «زن سوم» می‌داند. به باور شریعتی «بزرگ‌ترین سلاح برای مبارزه با تحمیل ارزش‌های غربی و بزرگ‌ترین وسیله برای ایجاد مقاومت آگاهانه در نسل جدید جامعه‌های اسلامی در برابر دعوت غرب» بازگشت به «خانه فاطمه» است. هدف از این پژوهش بازخوانی انتقادی ایده شریعتی در موضوع مقاومت آگاهانه زن مسلمان در برابر «هجوم مدرنیسم غربی» است. در راستای این هدف اندیشه‌های شریعتی در حوزه زن و خانواده با رویکرد تفسیری‌گفتمانی مورد ارزیابی قرار گرفت. بر پایه یافته‌های این پژوهش خطی‌تکاملی دیدن تاریخ، ایستادن در تجدد به‌مثابه نکته آغاز بازاندیشی سنت و بازگشت به خانه فاطمه، ساخت تاریخ برپایه ایدئولوژی چپ بدون در نظر گرفتن منطق درونی سنت و اصالت پیکار سیاسی با غرب و غفلت از نقد فرهنگی تجدد از اصول این اشکالات است.

muslim woman’s conscious resistance in shariati’s thought: a critical reading

from shariati’s point of view, as a responsible intellectual, the question of &how to be& in a world where &moral values& are changing fundamentally, is considered as the &most crucial& issue for women. in his view, the crisis regarding gender domain is the main cause of the dichotomy of traditional women and modern women. he believes that due to the intense rhythm of the developments of the modern world, the era of &traditional woman& is over. contrary to the traditional woman, shariati points to the modern woman that the bourgeois system with applying the plan of sexuality, the authenticity of the gender and the originality of individualism prepares her through means of the modern world to accept the point that the female body should be applied in line with the aspirations of the capitalist system. shariati considers overcoming the duality of the traditional woman and the modern woman for creating &the third model woman& as solution to resolve the foresaid crisis. according to shariati, &the greatest weapon to fight against the imposition of western values and the greatest means to create a conscious resistance in the new generation of islamic societies against the invitation of the west& is to return to the &home of fatima&. the purpose of this research is to critically review shariati’s idea on the subject of muslim women’s conscious resistance against the &attack of western modernism”. in line with this goal, shariati’s thoughts in the field of women and family were evaluated with a discourse-interpretive approach. based on the findings of this study, considering history as linear evolutionary approach, highlighting modernity as the standpoint for rethinking about tradition and the idea of returning to “the house of fatima”, reconstructing history based on leftist ideology without considering the internal logic of tradition and the originality of political struggle with the west and neglecting modernity’s cultural criticism can be mentioned as main problems of this outlook.