ارزش های حاکم بر خانواده ایرانی و تغییرات آن؛ 1379-1398 (فراتحلیل یافته‌های پیمایش های ملی)

در دنیای امروزی که ارزش های اجتماعی- اخلاقی دچار دگرگونی شده، سنت ها و ارزش های پذیرفته شده، دیرپا و جاافتاده‌ خانواده نیز از این روند متاثر و به چالش کشیده شده اند. ازآنجاکه ارزش ها تعیین کننده‌ امور مطلوب و مشروعیت‌بخش هنجارهای اجتماعی هستند، پیامد تغییرِ آن‌ها جابه جایی در اولویت ها و ترجیحات افراد است. مقاله حاضر، با بررسی این موضوع در نظام خانواده در ایران سعی دارد به این پرسش ها پاسخ دهد که ارزش های موردتوافق خانواده ایرانی کدام‌اند؟ این ارزش ها چه تغییراتی را در دهه های اخیر تجربه کرده اند؟ و دگرگونی آن‌ها در چه جهتی بوده است؟ برای پاسخ به پرسش های فوق از یافته های پژوهش های پیشین، با تاکید بر پیمایش های ملی، استفاده‌شده و تلاش شده است با فراتحلیل پژوهش های پیشین و تحلیل ثانویه یافته های پیمایش‌های ملی پاسخ مناسبی را برای پرسش های یادشده ارائه کند. نتایج نشان می دهند که برخلاف برخی ادعاها مبنی بر فروپاشی یا رشد فردگرایی خودخواهانه در خانواده ایرانی، یافته های پیمایش های ملی چنین تصویری را ارائه نمی کنند و نشان می دهند که خانواده واجد جایگاهی بسیار مهم در اذهان اعضا بوده و محور اصلی شبکه سازی حمایتی را تشکیل می دهد؛ اما برخی از تعهدات و مسئولیت های سابقاً اخلاقی در میان نسل های جوان تر در حال کم رنگ شدن و استحاله است. علاوه براین، باوجود فردی شدن و سنت زدایی در خانواده، شاهد استمرار و پایداری بیشتر سنت ها در عرصه خانواده هستیم؛ در اینجا فردی شدن به معنای به رسمیت شناختن میزانی از آزادی عمل، استقلال و حق انتخاب، به‌ویژه برای فرزندان و زنان، است و سنت زدایی نیز اشاره به تغییر شکل شبکه های تعاملاتی خانواده دارد.

the values governing the iranian family and their changes during the last two decades of the last century (meta-analysis of the findings of national surveys)

nowadays, social and moral values have changed and consequently the accepted long-lasting and established traditions and values considering family institution have been affected and challenged by this process of the foresaid changes. since values determine pleasant ideal issues and legitimize social norms, a shift in individual’s priorities and preferences is considered as the consequence of these changes. the present article, by examining this issue in the family system in iran, seeks to answer these questions: what are the agreed values of the iranian family? what changes have these values experienced in recent decades? and in what direction? in order to answer these questions, the findings of previous researches, with an emphasis on national surveys, were applied and there was an attempt to find a suitable answer for the mentioned questions. the results show that contrary to some claims about the collapse or growth of extreme individualism in the iranian family, the findings of national surveys do not present such an image. the findings also indicate that the family has a very important place in the minds of its members and forms the main axis of support network. however, some of the previously moral obligations and responsibilities among the younger generations are fading and changing. in addition, despite the growth of tendency towards individualization and de-traditionalization in the families, we witness the continuation and stability of more traditions in the family domain. here, individualization means recognizing a degree of freedom of action, independence, and the right to choose, especially for children and women, and de-traditionalization also refers to changes considering the shape of family interaction networks.