واکاوی جایگاه جنسیت در نفس بر اساس اصول علم النفس صدرایی

هدف از این مقاله بررسی جایگاه جنسیت در نفس انسانی بر اساس اصول و قواعد علم‌النفس حکمت متعالیه است. هرچند مباحث جنسیتی به صورت متعیّن، پیشینه‌ چندانی در تاریخ اندیشه‌ فلسفه‌ اسلامی ندارد؛ اما قواعد و اصول علم‌النفس فلسفی حکمت متعالیه کشش تحلیلی مناسبی را برای استنباط این مسئله ایجاد کرده است. در این خصوص، فارغ از شاخصه‌های اصلی هستی‌شناختی حکمت متعالیه، یعنی اصالت و تشکیک وجود به علاوه‌ تعریف جدید از امر مادی و مجرد به تبع دو اصل یادشده، اصول خاص علم‌النفس حکمت متعالیه مجال فراخی را در جهت اجتهاد نظری و استنباط عقلانی جایگاه جنسیت در نفس انسانی فراهم کرده است. اصل حرکت جوهری اشتدادی نفس، حرکت جوهری مرکب، رابطه‌ نفس و قوا، تنزل نفس از مرتبه‌ عقلی به عنوان سبب ظهور کثرات، رابطه‌ نفس و بدن و وجود ظلی بدن، دو گونه وجود خاص برای وجود مرکب، مجال‌های تحلیلی علم‌النفس صدرایی در موضوع یادشده‌اند. دستاورد این مقاله افزون بر برشماری و تبیین اصول دخیل در مسئله، اثبات تاثیرگذاری عنصر جنسیت در نفس انسانی و نبود امکان انکار آن در تمامی مراتب نفس است.

Analysis of the Position of Gender in Soul Based on the Principles of Sadra’s Knowledge of Soul

The purpose of this article is to study the position of gender in human soul based on the principles and rules of knowledge of soul in transcendental wisdom. Gender issues have no preceding background in the history of Islamic philosophy; however, the rules and principles of the philosophical knowledge of soul in transcendental wisdom engendered a suitable analytical capacity to infer the foresaid issue. In this regard, the specific principles of transcendental wisdom, apart from providing the main ontological features of transcendental wisdom, namely the originality and skepticism of existence, not only offers a new definition of material and abstract matter as a result of the two foresaid principles, but also have created a wide scope for theoretical ijtihad and rational inference of the position of gender in human soul.  Hence, the principle of intensified motion of the soul, the compound motion of the soul, the relationship between the soul and the powers, the degradation of the soul from the intellectual order as the cause of the emergence of multiplicity, the relationship between the soul and the body and the apparent existence of the body are considered as the analytical vantage points of Sadraee’s knowledge of soul in the mentioned issue. Furthermore, clarifying and explaining the principle involved in the issue as well as proving the effectiveness of the gender element in human soul and the impossibility of denying it at all levels of the soul are the achievements of this study.