مطالعه علم‌سنجی حوزه جنسیت، زنان و خانواده با استفاده از ترسیم نقشه هم‌رخدادی واژگان

هدف پژوهش حاضر که از نوع پژوهش‌های کمّی و کاربردی به شمار می‌رود، آن است تا با روش تحلیل هم‌رخدادی واژگان نشان دهد ساختار تحقیقات حوزه جنسیت، زنان و خانواده بر پایه چه واژگانی استوار است؛ گرایش‌ها و دسته‌های موضوعی مطرح، اصلی و داغ در این حوزه و خوشه‌های موضوعی شکل‌گرفته در آن چیست؛ ارتباط شکل‌گرفته میان واژگان این حوزه که نقشه مفهومی این حوزه را شکل می‌دهد، چگونه است و نیز روند پژوهش‌های انجام‌شده در این حوزه به چه صورت است؟ جامعه این پژوهش شامل 17566 پیشینه از بروندادها و تولیدات علمی پژوهشگران حوزه جنسیت، زنان و خانواده در قالب مقاله‌های مندرج در مجله‌های علمی فارسی‌زبان از پرتال «مرکز تحقیقات زن و خانواده» است. درا ین پژوهش داده‌های ذخیره‌شده به صورت فایل متنی به نرم‌افزار اکسل منتقل و تجمیع شد، به منظور خروجی نقشه‌های موضوعی گوناگون و ترسیم نقشه کلی از نرم‌افزار «ووس ویور» (vosviewer) استفاده شد و برای تشخیص میزان شباهت میان سه دوره، از شاخص «دربردارندگی» (شمول) بهره گرفته شد. یافته‌های پژوهش بیانگر آن است که کلیدواژگان «زن»، «رضایت زناشویی»، «خانواده»، «جنسیت» و «طلاق» بالاترین فراوانی را به خود اختصاص داده‌اند؛ همچنین کلیدواژگان دهه هشتاد در پژوهش‌های سال‌های پیش از سال 1380 نیز استفاده شده‌اند و حدود نیمی از کلیدواژگان دهه نود در پژوهش‌های  پیش از سال 1380 نیز به کار رفته‌اند. توزیع فراوانی کلیدواژگان تولیدات علمی حوزه جنسیت، زنان و خانواده بر اساس میزان هم‌واژگانی نشان می‌دهد بیشترین تکرار واژگان مربوط به «اضطراب با افسردگی»، «خشونت علیه زنان با خشونت خانگی» و «زن با خانواده» است. بیشترین شمار تولیدات علمی توسط پژوهشگران ایران در حوزه جنسیت، زنان و خانواده از سال 1389 تا 1396 است. همچنین واژگان حوزه جنسیت، زنان و خانواده به ده خوشه «فرزندپروری»، «زناشویی»، «فمینیسم»، «جنسیت»، «سلامت»، «طلاق»، «ازدواج»، «خشونت»، «خانواده» و «زن» تقسیم شده است. واژه «زن» در دو سنجه «مرکزیت درجه» و «مرکزیت بینابینی» در رتبه نخست قرار دارد و در سنجه «مرکزیت نزدیکی»، رتبه اول از آن واژه «خانواده» است.

Study of Scientometrics in the Field of Gender, Women and Family by Applying the Planning Map of Words CoOccurrence

The purpose of this research, which is classified as a quantitative and applied research, is to employ the word cooccurrence analysis method to indicate that the structure of the researches in the field of gender, female and family are constructed based on what vocabularies. It also covers these questions: What are the main prominent thematic trends and categories as well as the thematic clusters formed in this field? What is the relationship between the vocabularies of this field which construct its conceptual map? What are the procedures of researches carried out in this field? The population of this study includes 17566 records of scientific outputs and products of researchers in the field of gender, women and family in the form of articles published in Persian language scientific journals on the portal of Women and Family Research Institute. The study, transferred and aggregated the stored data into Excel software. Additionally, it used a VosViewer software to output various thematic maps and to plan an outline map. Inclusion index was also used to identify the similarity between the three periods. Findings indicate that the highest frequency was allocated to the keywords of woman, marital satisfaction, family, gender and divorce. Moreover, the keywords of the eighties were also used in the researches of the years before 2001(1380); additionally, about half of the keywords of the nineties were used in the researches before 2001. The frequency distribution of the keywords relevant to the scientific productions in the field of gender, women and family based on the level of word cooccurrence indicates that the most repetitive words are related to anxiety by depression, violence against women with domestic violence and woman with family. The highest number of scientific productions by Iranian researchers in the field of gender, women and family is from 2010 to 2017. Also, the terms gender, women and family are divided into ten categories: parenting, marriage, feminism, gender, health, divorce, marriage, violence, family and woman. The word woman is in the first rank in the two scales of degree centrality and intermediate centrality the first rank is allocated to the word “woman”, whereas the first rank in the criterion of centrality of intimacy is allocated to the word family.