تمایزات شیعی – سنی نگرش جنسیتی در ایران

هدف اصلی این پژوهش، بررسی مناسبات بین هویت مذهبی و نگرش جنسیتی است و شواهد پژوهشی به منظور شناخت بهتر برخی از مهم‌ترین الگوها و تعیین‌کننده‌های مرتبط با نگرش جنسیتی گروه‌های شیعی و سنی‌مذهب را ارائه می‌کند. مباحث این مقاله مبتنی بر تجزیه و تحلیل‌های یک بررسی پیمایشی است که جمعیت نمونه آن درمجموع 4267 نفر از مردان و زنان پانزده‌ساله و بالاتر ساکن در نقاط شهری و روستایی شهرستان‌های اسفراین، اهواز، بابلسر، بجنورد، خرم‌آباد، سقز، کامیاران، گنبد کاووس، محمودآباد و همدان هستند. مطابق با نتایج اولیه و مقدماتی این تحقیق می‌توان گفت در اغلب گویه‌های جنسیتی تحقیق، ‌نحوه نگرش دو گروه شیعی و ‌‌سنی‌مذهب کمابیش شبیه و همانند یکدیگر است. درعین‌حال بیشترین سطح تفاوت بین دو گروه شیعی و ‌‌سنی‌مذهب را می‌توان در ‌نحوه نگرش آنان درباره اشتغال زنان در کار خارج خانه مشاهده کرد: در حدود 72‌درصد جمعیت ‌‌شیعی‌مذهب و در حدود 65‌درصد جمعیت ‌‌سنی‌مذهب دارای نگرش مثبت به اشتغال زنان هستند. بااین‌همه نگرش جنسیتی بیش از آنکه تحت تاثیر و ناشی از مذهب و تعلق مذهبی باشد، بیشتر تحت تاثیر متغیر جنس است؛ بدین معنا که زنان شیعی و ‌‌سنی‌مذهب، به میزان یکسان و مشابه همدیگر بیش از مردان هم‌مذهبی خودشان، دارای نگرش مثبت به این مولفه‌ها و گویه‌های جنسیتی هستند؛ برای نمونه 80‌ درصد زنان ‌‌شیعی‌مذهب و 74‌ درصد زنان ‌‌سنی‌مذهب دارای نگرش مثبت به اشتغال زنان هستند؛ درحالی‌که این نسبت در مقایسه با مردان هم‌مذهبی آنان ‌‌به مراتب کمتر و پایین‌تر (به ترتیب، 64‌درصد و 56‌درصد) است. افزون بر این، این الگوهای کلی نگرش جنسیتی گروه‌های مذهبی تحت تاثیر دو دسته عوامل تعیین‌کننده شامل متغیرها و تعیین‌کننده جمعیت‌‌‌شناختی پایه (محل سکونت، وضعیت تاهل، سن و سطح تحصیلات) و متغیرهای مرتبط با مولفه‌های دین و دین‌داری است. جان کلام اینکه نتایج تحقیق حاضر را می‌توان این‌گونه جمع‌بندی و تبیین کرد که تعلقات دینی و مذهبی به مثابه یک عنصر ثانوی در تبیین نگرش جنسیتی عمل می‌کنند و سطح توسعه اقتصادی و اجتماعی و واقعیت‌های زندگی روزمره نقش ‌‌به مراتب مهم‌تری ایفا می‌کنند که به‌ویژه باید به نقش تعیین‌کننده متغیرهایی همچون روستانشینی در برابر شهرنشینی، سنت‌گرایی و بی‌سوادی در برابر مدرنیسم و نوگرایی و گسترش تحصیلات عالی اشاره کرد.