تحلیل معناشناختی توصیفی واژه‌ی بِرّ در قرآن

مقاله‌ی حاضر درصدد تبیین جایگاه واژه‌ی «بِرّ» به شیوه‌ی معناشناسی توصیفی است؛ که پس از ریشه‌شناسی، ارتباط معنایی آن با واژه‌های همنشین و جانشین در قرآن بررسی گردیده است. از این‌رو با توجّه به ویژگی تحقیق، از روش توصیفی تحلیلی استفاده شده است.حاصل مطالعه‌ی توصیفی نشان می‌دهد که بِرّ در کاربرد وحیانی بر محور جانشینی یا همنشینی با واژه‌هایی مانند تقوا، ایمان، خیر، انفاق، صِدق، حُسنی، حَسنه و احسان رابطه‌ی معنایی دارد و بر محور همنشینی با واژه‌هایی مثل فُجور، جبّار، شقیّ، عصیّ، عقوق، اثم، عدوان، سیّئه و خطیئه در یک حوزه‌ی معنایی قرار گرفته و در بخشی از مولّفه‌های معنایی با آن‌ها تقابل معنایی دارد. از نتایج مهم دیگر، آشکار شدن پیوند معناییِ عمیقِ بِرّ با سایر واژه‌های هم‌حوزه در قرآن است. این پیوندها باعث شده تا بِرّ کاملاً تحت تاثیر کلمات مجاور و نظام معنایی مستقر در آن قرار بگیرد و با معنایی متمایز و متعالی به حیات خود ادامه دهد. واژه‌ی بِرّ به‌عنوان عام‌ترین مفهوم اخلاقی، دارای معنای لغوی «توسّع در کار ‌نیک» است که گستره‌ی مفهومی و مصداقی آن بسیار وسیع می‌باشد و در سه وجه معناییِ «طاعت»، «نیکی» و «پرهیزکاری» خلاصه می‌شود.

Descriptive Semantic of Analysis the Word “Righteousness” in the Holy Qur'an

The present article seeks to explain the position of the word Righteousness by the method of descriptive semantics. After the etymology, its semantic relation with collecative and substitute words has been examined in the Qur'an. Therefore, according to the research features, descriptive analysis method has been used. The results of descriptive study showed that “Righteousness” in spiritual application based on substitutional orientation or collecation orientation has semantic relation with the words like “piety”, “faith”, “charitable”, “forgiveness”, “honesty”, “better” and “goodness”. Based on collecation orientation with words, it is located in a semantic field such as misconduct, tyrant, miserable, rebellious, disobedience, iniquity, aggression, sin, and bad, and in some semantic components, it has contrastive meaning with them. Another important result, is the deep semantic relation of “righteousness” with other words in the same field in the Holy Qur'an. These relationships have caused the word “righteousness” to be impressed by the adjacent words and the meaning system placing in it, such that it survives with distinct and transcendental meaning. The word “righteousness”, as the most general moral concept, has a literal meaning of development of good work, and its conceptual and applicable scope is very wide, which can be summed up in the three semantic aspects of obedience, goodness and piety.