معرفی و بررسی ترجمه‌ای ناشناخته از کتاب الشمائل المحمدیه اثر ترمذی

ممنوعیت دینی شمایل‌نگاری باعث شد مسلمانان برای نمایش چهره بزرگان دینی، کتاب‌های احادیثی در توصیف ویژگی‌های ظاهری مقدسان دین به‌ویژه پیامبراسلام (ص) تدوین کنند. ترمذی (صاحب یکی از صحاح سته اهل سنت) مولف یکی از نخستین و جریان‌سازترین این کتاب ها است. کتاب وی، مشهور به »الشمائل المحمدیه «، در 56 باب به احادیثی اختصاص دارد که در آن ویژگی‌های جسمانی پیامبر (ص) توصیف شده ‌است. با وجود جریان‌سازی کتاب الشمائل در شمایل‌نگاری اسلامی، تنها یک ترجمه فارسی از آن، در روزگار معاصر به قلم مهدوی دامغانی منتشر شده‌است، درحالی‌که نسخه خطی ترجمه ای منظوم از این کتاب با نام »نظم‌الشمائل «، متعلق به قرن دهم در کتابخانه مجلس شورای اسلامی موجود است. در مقاله حاضر با روش توصیفی تحلیلی، ضمن معرفی این تک‌نسخه، بیان ویژگی های زبانی و ادبی آن و میزان وفاداری اش به متن عربی، نشان داده ایم سراینده منظومه (حافظ هروی) ابتدا الشمائل‌ را با عنوان نثر‌الخصائل به فارسی ترجمه و سپس ترجمه منثورش را منظوم کرده‌است. ترجمه 4500 بیتی‌ وی در قالب مثنوی و در بحر خفیف مسدس مخبون محذوف (فاعلاتن مفاعلن فَعلن) است و جز در بخش‌های آغازین، بهره چندانی از عناصر شاعرانگی ندارد و باید آن را نظمی موزون و مقفّی شمرد تا شعری خیال‌انگیز. از مقایسه این نسخه با اصل عربی دریافتیم شاعر فارسی‌گو در آغاز هر باب با حذف سلسله راویان و اضافه کردن افزوده‌ای با عنوان »فائده «، توانسته ‌است در مجموع ، به صورت ماهرانه و باوفاداری به متن عربی، احادیث را گاه در یک، دو، سه و گاه در چند بیت به شعر فارسی درآورد.

Introduction and review of an unknown translation of al-Shamail al-Muhammadiyya by Tirmidhi

Religious prohibition of iconography led Muslims to compile hadith books to portray the faces of religious leaders, describing the outward features of the saints of the religion, especially the Prophet. Tirmidhi is the author of one of the first and most influential books. His book, known as AlShamayel alMohammadiyya in 56 chapters is devoted to hadiths describing physical characteristics of the Prophet. Despite the significance of AlShamayel in Islamic Iconography, only one Persian translation of it has been published in the contemporary era by Mahdavi Damghani. This is while the manuscript version of its poetic translation called Nazm Al Shamayel , belonging to the tenth century, is available in the library of the Iranian Parliament. In this article, using a descriptiveanalytical method, while introducing this single copy, expressing its linguistic and literary features and the level of fidelity to the Arabic text, we have revealed the composer of the verse (Hafez Heravi) translated Shamayel into persian as Nasrol khasayel and then converted its prose translation into poetry. His translation contains 4500 verses in the form of Masnavi. Except in the introductory sections, it rarely contains poetic elements and should be considered a rhythmic poem rather than imaginary. Comparing this version with the Arabic original, we found that the Persian poet generally managed to translate hadiths skillfully and faithfully to Persian in one, two or sometimes three verses or more, by deleting the chain of narrators and adding an addendum entitled benefit at the beginning of each chapter.