مفهوم شناسی واژۀ حائک در خطبه 19 نهج البلاغه با رویکرد انتقادی به معادل یابی های آن در ترجمه های فارسی

نظر به اینکه شمار قابل توجهی از کنایات، حاوی مضامین و پشتوانه های فرهنگی می باشد؛ بازآفرینی و معادل یابی آن در زبان مقصد از چالش های پیش روی مترجمان است. نظریه پردازان ترجمه، شیوه های مختلفی برای رویارویی با این قبیل چالش ها معرفی کرده اند. پیتر نیومارک (1988) یکی از این صاحب نظران است که با ارائۀ تقسیم بندی پنج گانه از مفاهیم فرهنگی برای بازگردانی آن، راهبردهایی را پیشنهاد داده است. پژوهش پیش رو که با هدف شناسایی چالش های پیش روی مترجمان نهج البلاغه در معادل یابی یکی از مفاهیم و مقولات فرهنگ بنیاد نهج البلاغه سامان یافته است، کوشیده با روش توصیفی تحلیلی و رویکرد انتقادی، معنای صحیح تعبیر کنایی »حائک بن حائک « در خطبۀ 19 نهج‌البلاغه را تبیین نماید. بدین منظور ضمن بررسی معانی و کاربرد این تعبیر در روایات مختلف، پنج ترجمۀ معاصر نهج البلاغه از فیض الاسلام، شهیدی، فقیهی، دشتی و انصاریان انتخاب گردید و با تکیه بر الگوی نیومارک مورد نقد و ارزیابی قرار گرفت. برآیند پژوهش، نشان داد که افزون بر بی‌پایه بودن شماری از روایاتی که این تعبیر در آن‌ها به کار رفته، جنبه فرهنگی این تعبیر کنایی از سوی مترجمان یاد شده، مورد غفلت قرار گرفته و آن‌ها با گرته‌برداری از تعبیر یاد شده و ارائه توضیحاتی در پانوشت، در انتقال معنا و مفهوم و بار فرهنگی نهفته در آن موفق عمل نکرده و دچار کج فهمی شده‌اند. با تتبع در کتب تاریخی و شروح نهج‌البلاغه و در نتیجه آشنایی با بستر فرهنگی این عبارت، معادل کارکردی »ابله نادان «، معادل مناسب‌تری برای این عبارت است.

The semantics of the word Haik in sermon 19 of Nahj al-Balaghah With a critical approach to its equivalents in Persian translations

Given the significant number of allusions in cultural themes, recreating and matching them in target language is one of the challenges for translators. Translation theorists have proposed different ways to meet such challenges. Peter Newmark is one of the theorists who has proposed strategies for restoring cultural concepts by providing a fivefold division. The purpose of the present study is to identify the challenges that the translators of Nahj alBalaghe face in finding the exact equivalent for cultural concepts. Researchers have attempted to explain the correct meaning of the metaphorical interpretation of Haik Ibn Haik in the nineteenth sermon, using a descriptiveanalytical method and a critical approach. Therefore, while examining the meanings and the application of this interpretation in different narrations, five contemporary translations of Nahj alBalaghah, by Fayz alIslam, Shahidi, Faqihi, Dashti and Ansarian were selected, criticized and evaluated based on the Newmark model. The result of the research showed that in addition to the baselessness of some narrations in which the abovementioned interpretation has been used, the cultural aspect of this ironic interpretation has been neglected by the translators. Also, they have not succeeded in transmitting the meaning and concept and the cultural connotation hidden in it by taking the abovementioned interpretation, so they have provided many explanatory footnotes, and have misunderstood it. Concerning the historical books and glosses written on Nahj alBalaghe and the familiarity with cultural context of this phrase ldquo;ablah nadan/ idiot rdquo; is a better choice.