اندیشه ابن‌سینا : الهام‌بخش نظریه حقوق طبیعی آکویناس

به رغم بحث فراوان از اثرپذیری آکویناس از اندیشه‌ی ارسطو و الهیات مسیحی، تاثیر فکری اندیشمندان اسلامی بر نظریه‌ی حقوق طبیعی آکویناس همواره مغفول مانده است. مساله‌ای که علت آن را باید در عدم تلاش اندیشمندان مسلمان در ایجاد یک تئوری نظام‌مند حقوق طبیعی دانست. مقاله‌ی پیش‌رو، با تبارشناسی نظریه‌ی حقوق طبیعی آکویناس از یک‌سو، و اثبات تسلط اندیشه‌ی اسلامی بر متفکرین قرون وسطی و آکویناس از سوی دیگر، نشان می‌دهد که بنیآنهای نظریه‌ی حقوق طبیعی آکویناس در چهار محور زیر متاثر از آرای ابن‌سینا بوده است: نخست، تعریف و کارکرد عقل عملی به مثابه منشاء حقوق طبیعی؛ دوم، یقینی نبودن و گزاره‌‌های حقوق طبیعی با وجود عقلانی بودن آنها؛ سوم، ماهیتِ خنثایِ بنیادی‌ترین گزاره‌ی حقوق طبیعی که ضرورت توسل به تمایلات طبیعی انسان را توجیه می‌کند؛ و چهارم، مبانی الهیاتی.

The Avicenna’s Contribution to the Natural Law Theory of Aquinas

As discussed by many writers, Natural Law Theory of Aquinas undoubtedly bears a striking affinity with that of Aristotle and also with the Christian theology. This affinity has been followed by neglecting the impact of Islamic philosophy upon Natural Law theory of Aquinas. Analysing from the standpoint of Islamic philosophy, this article argues that the Aquinas notion of natural law theory substantively borrows its foundation from the Avicenna’s remarks on ethics. A close analysis of their work suggests that Avicenna builds the foundation of Thomistic thought without establishing a theory of natural law. This analysis ends with an argument suggesting that the following four pillars of Avicenna’s thought constitutes the theoretical underpinnings of Aquinas’s natural law theory. These are: 1) the definition, the scope, and the function of practical reasoning as the source of natural law; 2) the noneternal and contingent character of natural law; 3) the empty nature of the axiomatic first principle of Aquinas natural law which necessitates resorting to natural inclinations of man; and 4) the distinctive theological foundation of natural law.