از تملیک تا تعهد: تاملی بر تاثیر حقوق فرانسه در تحلیل ماهیت اجاره در حقوق ایران

به رغم اینکه قانون مدنی ایران به تبع دیدگاه مشهور فقها اثر اجاره را تملیک دانسته است؛ اما برخی حقوقدانان متاثر از حقوق فرانسه، قائل به عهدی بودن اجاره به طور کلی، یا در فرضی که موضوع آن عین کلی باشد، هستند. این دیدگاه‌ها که مبتنی بر اندیشه‌ی فرانسوی انحصار مالکیت در قالب یک حق عینی است، با مبانی حقوق ما که تعلق مالکیت به اموال کلی و اعتباری را مجاز می‌شمارد، ناسازگار است. هر چند بعضی تلاش نموده‌ا‌ند تا از جایگزینی «تملیک منافع» با «تسلیط بر انتفاع» در تعریف اجاره از سوی عده‌ای از فقها، تشابه این تعبیر فقهی با دیدگاه عهدی‌انگار فرانسوی را استفاده نمایند. لیکن با توجه به تفاوت اساسی معنای تسلیط در تعریف فرانسوی و فقهی که در یکی مقصود، تسلیط فیزیکی و در دیگری، تسلیط اعتباری است، سخن از قرابت این دو دیدگاه مخالف تحقیق است. وانگهی در تحلیل فرانسوی، مستاجر هیچ رابطه حقوقی با عین مستاجره ندارد و تنها طلبکار موجر است؛ نتیجه‌ای که هیچ ذوق حقوقی یا فقهی آن را نمی‌پذیرد.

From Transfer of Ownership to Obligation: The Influence of French Law on the Analysis of the Lease Contracts in the Iranian Law

In spite of the fact that the Iranian Civil Code, influenced by the common view shared among jurists, considers the effect of lease contracts as the ownership of profits, some legal experts, influenced by the French Law, believe that the lease of a contract is totally or partially a promissory one. This view relies on the French thought that ownership is a real right, but this basis is incompatible with principles of the Iranian Civil Code that does not admit the object of ownership to be merely a concrete one. In defining lease, some jurists have used the phrase dominion over profiteering instead of transfer of ownership of profits. Also some lawyers, influenced by this alteration, have concluded that these jurists have agreed with the French approach which considers lease as a promissory contract. According to the fundamental difference between the meaning of dominion over the object of lease in the French Law and the jurisprudential definitions, it is wrong to consider the two approaches to be the same. The term dominion over profiteering in French Law means physical giving whereas in Islamic jurisprudence this means a legal transfer. Moreover in the French Law analysis the lessee has no legal relationship with the object of lease and is merely a creditor of his or her landlord. This result is unacceptable in the Civil Law of Iran.