رابطه منطقی قاعده فقهی لاضرر و قاعده غربی سوء‌استفاده از حق

با مطالعه در آیات قرآن، اخبار رسیده و آرای فقهای امامیه معلوم می‌گردد که «ضرر» به معنای زیان مادی، و «ضرار» به مفهوم ضرر معنوی و همراه با آزار و اذیت است. مفاد قاعده لاضرر، نفی حکم ضرری و معیار تحقق ضرر نیز خسارت و ضرر نامتعارف است. دامنه‌ی قاعده نیز بسیار وسیع است، و در نظام حقوقی برای مقابله با ضرر ناشی از احکام حقوقی و از جمله جهت مبارزه با جواز اجرای حقی که به ضرر دیگری می‌انجامد، به کار می‌رود. از سوی دیگر، در حقوق فرانسه در صورت سوءاستفاده در مقام اجرای حق، حکم جواز و اباحه اعمال حق برداشته می‌شود، و با نظریه نفی حکم رابطه تساوی می‌یابد. معیار جدید مطرح شده برای سوءاستفاده، نامتعارف بودن خسارت ایجاد شده است و از این رو، دارای ملاکی مشابه با قاعده لاضرر است. مجرای قاعده نیز اعمال حق بوده و دامنه آن از لاضرر محدودتر است. بنابراین، با وجود نهاد بومی و دینی لاضرر نیازی به استناد به تاسیس عاریتی سوءاستفاده از حق نیست.

The Logical Relationship between No Loss Principle in Islamic Jurisprudence and the Principle of Abuse of Rights in Western Legal Systems

 In this article, the logical relationship between No Loss Principle in Islamic jurisprudence and the principle of Abuse of Rights in French jurisprudence has been put under study. Throughout this article, we show the significance of this principle in Islamic law by clarifying its concepts and criteria in comparison with principle of Abuse of Rights in French Law. In this regard, we show what the criterion, concept and the scope of No Loss Principle and the Principle of Abuse of Rights are. By studying the Quran, Islamic traditions, and the opinions of jurists, we come to the conclusion that term ضرر (Zarar) means material loss whereas ضرار (Ziraar) means immaterial loss accompanied by harassment. The content of No Loss Principle dispenses with detrimental ordinance and the criterion of the fulfillment of loss applies to unusual damages. The domain of this principle is so broad. It consists of religious state of affairs. It is also used to reject an ordinance by with somebody may inflict damages via the performance of right to somebody else. On the other hand, in French Law, the permission to perform rights is rejected if it is used at the expanse of others. A new theory propounded for abuse of right is unconventionality of created loss and finally has similar criterion with no loss principle. The canal of principle of abuse of right is performance of right and subsequently has a narrower scope in comparison to the No Loss Principle.