تبعیض مثبت به مثابه مبنایی حمایتی برای تضمین حقوق افراد دارای معلولیت؛ بررسی تطبیقی اقدامات داخلی و بین‌‌المللی

انسان‌‌های دارای معلولیت، ‌‌عمده‌ترین اقلیت جامعه بشری به حساب می‌‌آیند. اما علیرغم جایگاه اسلامی، ‌‌بین‌‌المللی و داخلیِ اصول بنیادین حقوق انسانی؛ نظیر حیثیت ذاتی انسان و برابری، ‌‌این گروه در استیفای حقوق خویش نسبت به سایرین، ‌‌با محرومیت مواجه بوده‌‌اند که ضرورت اقدامات موثر برای تضمین حقوق آنان، ‌‌بحث «تبعیض مثبت» را مطرح کرده است، ‌‌به نحوی که در اسناد بین‌‌المللی، ‌‌همانند موازین اسلامی و قوانین داخلی، ‌‌این عنصر به مثابه مبنایی حمایتی عمل می‌‌کند. پرسش اصلی نوشتار این است که تبعیض مثبت به عنوان مبنای حمایتی، ‌‌چه آثار و پیامدهایی در تضمین و حمایت از حقوق معلولان در نظام داخلی و بین‌‌المللی دارد؟ این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی منتج به این یافته است که تبعیض مثبت به دلیل برخورداری از جایگاه عقلانی و فطری، ‌‌مشروعیت بخش و عامل مهم شناسایی حقوق حمایتی برای افراد دارای معلولیت می‌‌باشد. اصلی‌ترین تاثیر حقوقی تبعیض مثبت، ‌‌به رسمیت شناختن این عنصر در قوانین داخلی و اسناد بین‌‌المللی می‌‌باشد تا معلولان از حقوق خود و مشارکت اجتماعی برابر با سایر شهروندان بهره‌مند گردند که در این راستا کنوانسیون حقوق افراد دارای معلولیت مصوب 2006 و قانون حمایت از حقوق معلولان مصوب 1397 مجلس شورای اسلامی، ‌‌به عنوان نماد تاثیرپذیری از تبعیض مثبت در حمایت از معلولین محسوب می‌‌شوند. البته شایان توجه است که اقدامات داخلی از جهت الزام، ‌‌از پشتوانه اجرایی قوی‌‌تری نسبت به عرصه بین‌‌المللی برخوردار است. با این همه باید اذعان کرد که در ادبیات حقوقی کشور ما در خصوص تبعیض مثبت برای افراد توان‌‌خواه نظریه‌پردازی جامعی صورت نگرفته است.

positive discrimination as a supportive basis for ensuring the rights of persons with disabilities; a comparative examination of domestic and international legal measures

individuals with disabilities constitute a significant minority in human society. however, despite the existence of islamic, international, and domestic fundamental principles of human rights such as inherent dignity and equality, this group has faced deprivation in realizing their rights compared to others. the necessity of effective measures to guarantee their rights has raised the issue of &positive discrimination,& which functions as a supportive basis in international documents, islamic standards, and domestic laws. the main question of this paper is: what are the effects and consequences of positive discrimination as a supportive basis for ensuring and protecting the rights of persons with disabilities in domestic and international systems? this article, recruiting a descriptive-analytical approach, concludes that positive discrimination, due to its rational and intrinsic basis, legitimizes and serves as a significant factor in identifying protective rights for individuals with disabilities. the primary legal impact of positive discrimination lies in the recognition of this element in domestic laws and international documents, allowing persons with disabilities to enjoy their rights and equal social participation like other citizens. in this regard, the convention on the rights of persons with disabilities adopted in 2006 and the law on the protection of the rights of persons with disabilities passed by the islamic consultative assembly in 2017 are considered symbols of the influence of positive discrimination in supporting persons with disabilities. however, it is worth noting that domestic measures have a stronger executive backing compared to the international arena. nevertheless, it should be acknowledged that comprehensive theoretical discussions on positive discrimination for individuals with disabilities have not been adequately addressed in the legal literature of iran.