نسبت‌سنجی درون‌مایه حق بر خطا بودن در اندیشه حقوقی اندیشمندان تشیّع و غرب

بسیاری از اندیشمندان غرب، اصولاً اخلاق را از مقوله ی قانون جدا می دانند و برای افراد، حق های قانونی غیراخلاقی را مجاز می شمرند و بدینگونه نقطه پذیرش حق بر خطا در حقوق بشر مدرن شکل می گیرد. امروزه اصول بنیادین این حق مانند تفکیک حقوق از اخلاق، عدم دخالت دولت در هنجارسازی، پذیرش حق نافرمانی مدنی از اصول قانون گذاری تلقی شده است؛ لیکن برخی دیگر از حقوق دانان غربی، بر حتمیّت این اصول خدشه نموده اند و پذیرش مبانی این حق را منجر به بی قید و بند شدن حقوق می دانند.اندیشمندان اسلامی نیز بر خلاف اندیشمندان غرب، منشاء حق را منحصرا از آن خدا می دانند و انسان را ملزم به تبعیت از دستورات الهی جهت حصول سعادت ابدی می دانند. آنان فرهنگ سازی در جهت هدایت را، وظیفه حاکمیت تلقی می نمایند و بر این عقیده هستند که فقط قانون الهی است که جامع اخلاق و حقوق است و می تواند انسان را به رستگاری رساند. ضمن اینکه امکان نافرمانی از حقوق اسلامی، مطلقا امکان ندارد، مگر آنکه در محدوده منطقة الفراغ احکام و با رعایت اصول اخلاقی، نافرمانی مدنی صورت گیرد. پژوهش با روش گردآوری اطلاعات کتابخانه ای و با بهره گیری از روش تحقیق توصیفی و شیوه تحلیل محتوای متن، در چارچوب دانش حقوق و با اطلاعاتی که از طریق فیش‌برداری جمع آوری شده اند، انجام گرفته است.

an evaluation of “the right to be wrong” in the legal thoughts of shiite and western thinkers

many western thinkers distinguish ethics from law and legitimize some rights which are legal yet essentially immoral. this way, the right to be wrong comes into play in modern human rights discourse. the basic principles of this right include separation of law from ethics, non-interference of the state in norm-making, and acknowledgement of the right to civil disobedience. however, there are some other western thinkers who refute the right, and in effect its principles, holding that it leads to an unrestrained law. the islamic thinkers, unlike western thinkers, believe that the source of right belongs exclusively to god and that man is obligated to follow the divine commands to achieve eternal bliss. they maintain that it is the duty of the state to set the scene for the obedience of mankind. and that it is only the divine law which is inclusive of both ethics and law and can lead man to salvation. moreover, civil disobedience is strictly prohibited in islamic law unless it is done in accordance with ethical principles and in mantaqa al-farāq. use was made of the descriptive-analytical design in conducting the present study.