مطالعه ی تطبیقی جبران ضرر در جنایات درحقوق ایران و حقوق بین‌الملل کیفری

در حقوق ایران به لحاظ وجود قصاص و دیه به‌عنوان واکنش شرعی در برابر جنایات، اختلافاتی ایجاد شده است. مشهور فقها همچنان بر اساس مبانی فقهی، ضمان مرتکب به خساراتی علاوه بر دیه را مشروع ندانسته اند. بعلاوه اینکه گستره ی جبران خسارات در حقوق ایران در مواردی محدود و در حقوق بین المللی کیفری بصورت وسیع تر، بزه دیده ی غیرمستقیم را نیز شامل شده است. البته ضرورت جبران کامل خسارات ناشی از جنایات در حقوق بین‌المللی کیفری به لحاظ شدت، اهمیت و گستردگی جرائم بین‌المللی از اهمیت بیشتری برخوردار است که این مهم در اسناد دیوان کیفری بین‌المللی به‌خوبی محقق شده و در اسناد دادگاه‌های کیفری بین‌المللی موقت در حد محدودی به آن توجه گردیده است. بر اساس یافته های این مقاله که به روش توصیفی، تحلیلی و تطبیقی، صورت گرفته است به نظر می رسد طبق مبانی فقهی و قانونی ایران جبران زیان های ناشی از جنایات با سایر جرایم متفاوت بوده و شامل عمومات ﻣﺴﺆﻭﻟﯿﺖ مدنی نمی شود؛ اما با دقت نظر در جنایات و خسارت‌های مربوط، خسارت‌های همراه جنایت و خسارت‌های ناشی از جنایت به‌شرط مستقل بودن از صدمه به جسم یا نفس و اینکه جانی علت یا سبب ایجاد آن باشد قابلیت جبران علاوه بر دیه را داشته و به نظر می رسد در حقوق بین المللی کیفری، تمام زیان های مادی و معنوی ناشی از جنایات قابل جبران هستند. به همین شکل، در نظام های داخلی و بین المللی حمایت از بزه دیده ی غیرمستقیم در جبران ضررهای ناشی از جنایات بعمل آمده؛ هرچند در حقوق بین الملل کیفری این حمایت با وسعت بیشتری صورت گرفته است.

A Comparative Study on Damage Remedy resulting from Injury in Iranian Criminal Law and International Criminal Law

There are controversies in Iranian law in terms of the existence of Qisas (retaliation in kind) and Diyah (blood money and ransom) as a religious response. Most of the Islamic jurists, based on the jurisprudential foundations, still have not regarded as legitimized that the perpetrators be responsible for damages more than Diyah. In addition to that, the scope of damages remedy has included the indirect victim in Iranian law in limited cases and in international criminal law in a broader way. Albeit, the necessity of full remedy resulting from injuries is of more significance in international criminal law in terms of seriousness, importance and extent. This point is well recognized in the documents of International Criminal Court (ICC) and is paid attention to in the documents of ad hoc international criminal tribunals in a restricted manner. According to the results of this article –that is conducted in a descriptiveanalytic method and a comparative way it appears that in accordance with jurisprudential and legal bases of Iran, compensating the injuries resulting from crimes differs from other offences and does not include the generals of civil responsibility. But through careful consideration of injuries and the related damages, the damages associated with the injury and damages resulting from it, provided that they are independent from injury to one’s body or soul and that the criminal be its reason or cause, are capable to compensate more than Diyah and it seems that in international criminal law, all physical and spiritual injuries resulting from crimes are compensable. In same way, the indirect victim is protected as regards compensating for damages resulting from crimes in national and international systems; although this protection is broader in international criminal law.