پایش چهارساله تغییرات خشکیدگی تاجی درختان بلوط ایرانی در ارتباط با ویژگی‌های فردی و رویشگاهی (مطالعه موردی: جنگل مله‌سیاه ایلام)

پژوهش پیش رو با هدف بررسی خشکیدگی تاجی درختان بلوط ایرانی در ارتباط با ویژگی‌های فردی و رویشگاهی آن‌ها، روند تغییرات سلامت تاجی درختان را طی سال های 1398 تا 1401 در جنگل مله سیاه در نیمه شمالی استان ایلام مورد ارزیابی قرار داد. دو رویشگاه در دامنه های شمالی و جنوبی مشخص شد و در هر رویشگاه 100 درخت بلوط علامت گذاری شد. مشخصات هر درخت شامل قطر برابر سینه، ارتفاع درخت، قطر بزرگ و کوچک تاج و منشا درخت اندازه گیری و تعیین شد. وضعیت خشکیدگی تاج درختان ارزیابی شد و به چهار کلاسه خشکیدگی تاجی شامل کلاسه اول؛ درختان سالم، کلاسه دوم؛ درختان سرخشکیده، کلاسه سوم؛ درختان با خشکیدگی تاجی زیر 50 درصد، و کلاسه چهارم؛ درختان با خشکیدگی تاجی بیش از 50 درصد، تقسیم شدند. ارزیابی خشکیدگی تاجی درختان طی چهار سال و در شهریورماه انجام شد. نتایج نشان داد، در رویشگاه شمالی بیشترین فراوانی درختان در کلاسه‌ های سرخشکیده و خشکیدگی تاجی تا 50 درصد و در رویشگاه جنوبی در کلاسه خشکیدگی تاجی بیش از 50 درصد قرار دارد. میزان خروج درختان به ترتیب در کلاسه های سالم و سرخشکیده بیشتر بود که به کلاسه‌های خشکیدگی تاجی بالاتر منتقل شدند. کلاسه های سالم و سرخشکیده با تغییرات زمانی کاهشی همراه بودند و کلاسه خشکیدگی تاجی کمتر از 50 درصد با تغییرات افزایشی همراه بود. قطر برابر سینه، ارتفاع و سطح تاج درختان سالم کمتر از درختان سایر کلاسه  ها بود. فراوانی خشکیدگی تاجی در توده انبوه تر بیشتر بود. میزان خشکیدگی تاجی در درختان شاخه زاد بیشتر از دانه‌زاد بود، به‌علاوه تغییرات زمانی خشکیدگی تاجی در شاخه زادها بیشتر بود. نتایج حاکی از آن است که صفات فردی و اجتماعی و شرایط محیطی تاثیر قابل توجهی بر سلامت تاجی درختان بلوط و نحوه واکنش آن‌ها به خشکسالی های رخ داده اخیر داشته است. همچنین تغییرات زمانی خشکیدگی تاجی درختان نشان دهنده روند سریع خشکیدگی درختان بلوط به سمت مرگ آن‌ها است که در شرایط تداوم خشک‌سالی می تواند به تخریب جدی جنگل ها بیانجامد که هشداری به دستگاه های اجرایی برای مدیریت حفاظت و احیای این جنگل ها است.

four-year monitoring of crown dieback variations of persian oak trees in relation to individual and site characteristics (case study: meleh-siah forest, ilam province, iran)

the present research aimed to investigate the crown dieback of persian oak trees in relation to their individual and site characteristics, and evaluated the changes in the crown health of trees during the years 2019 to 2022 in the meleh-siah forest in the northern half of ilam province. two sites were identified in the northern and southern aspects and 100 oak trees were marked in each site. the characteristics of each tree, including the diameter at breast height, tree height, max and min crown diameter and tree origin were measured and determined. the dieback condition of tree crowns was evaluated and divided into four classes of crown dieback including; first class: healthy trees, second class: tree crowns with low dieback, third class: trees with crown dieback less than 50%, fourth class: trees with crown dieback more than 50%. the evaluation of crown dieback of trees was done over four years and in september. the results showed that the highest abundance of trees in the northern site is in the classes of declining and crown dieback up to 50%, and in the southern site is in the class of crown dieback more than 50%. the number of trees leaving the healthy and declining classes was higher, respectively, which were transferred to the higher crown dieback classes. the healthy and declining classes were associated with decreasing changes and the crown dieback less than 50% class was associated with increasing changes. the dbh, height and crown area of ​​healthy trees were lower than those of other crown dieback classes. the frequency of crown dieback was higher in denser stands. the rate of crown dieback was higher in coppice trees than in standard trees; in addition, the temporal changes of crown dieback were more in coppice trees. the results indicate that individual and social traits and environmental conditions have a considerable impact on the crown health of oak trees and how they react to recent droughts. also, the temporal changes of crown dieback of trees showed the rapid process of oak trees dieback towards their death, which can lead to serious destruction of forests under the condition of continued drought, which is a warning to the executive organs for the protection and restoration management of these forests.