بررسی رابطه تنوع گونه‌ای و عوامل توپوگرافی (ارتفاع، شیب و جهت شیب) در مراتع شهرستان دلفان- استان لرستان

یکی از اهداف مدیریت منابع طبیعی، حفظ تنوع زیستی در اکوسیستم‌های طبیعی است. در این تحقیق تاثیر عوامل توپوگرافی بر تنوع گونه ای در گرادیان ارتفاعی مراتع کوه های گرین شهرستان دلفان در سال 1401، بررسی شد. در این گرادیان ارتفاعی، پنج رویشگاه انتخاب شدند. ابتدا تیپ بندی پوشش گیاهی انجام و در منطقه معرف هر تیپ گیاهی نمونه برداری های پوشش گیاهی به روش تصادفی- سیستماتیک انجام شد. سطح پلات نمونه برداری به روش سطحِ حداقل (یک تا چهار متر مربعی) و تعداد پلات به روش آماری برای هر رویشگاه 30 پلات تعیین شد. در هر رویشگاه سه ترانسکت به طول 100 متر مستقر گردید و در امتداد هر ترانسکت از سطح 10 پلات نمونه برداری انجام شد (در هر رویشگاه 30پلات). گونه ها از سطح پلات ها جمع آوری، شناسایی و فرم رویشی آن ها تعیین شد. تنوع زیستی گونه های گیاهی با استفاده از غالبیت، شاخص های تنوع شانون- وینر و سیمپسون، شاخص غنای مارگالف و منهینیگ و شاخص یکنواختی هیل با استفاده از نرم افزار past محاسبه شد. برای مقایسه تفاوت در بین سایت ها از تجزیه واریانس یک طرفه و از آزمون دانکن برای مقایسه میانگین ها استفاده شد. به منظور تعیین مهم ترین عوامل تاثیرگذار بر تغییرات تنوع گونه ای از آنالیز pca (تجزیه به مولفه  های اصلی) استفاده شد. نتایج نشان داد تغییرات ارتفاع، شیب و جهت های جغرافیایی بر شاخص های تنوع، غنا، یکنواختی و غالبیت در سطح کل گیاهان اثر معنی داری دارد (0/01>p). در سطح کل گیاهان بیشترین مقدار شاخص های غنا و تنوع در ارتفاع بیشتر از 2600 متر و غالبیت در ارتفاع 1850 متر بود. در شیب کم (15-0 درصد) شاخص غالبیت دارای بیشترین مقدار و شاخص های تنوع، غنا و یکنواختی در شیب های بالاتر از 30 درصد دارای مقادیر بیشتری بودند. اغلب شاخص ها در جهت های جغرافیایی شمالی، شمال غرب و غربی نسبت به سایر جهت ها دارای مقادیر بیشتر بودند و تفاوت معنی دار بود (0/01>p). نتایج آنالیز تجزیه به مولفه های اصلی نشان داد که ارتفاع و شیب زیاد و جهت شمالی، غربی و شمال غربی بیشترین تاثیر را در تنوع گونه ای منطقه مورد مطالعه داشتند. به طور کلی می توان نتیجه گرفت که به علت تعداد دام بیش از ظرفیت چرا و فعالیت های انسانی در ارتفاعات پایین دست منطقه مورد مطالعه، تنوع و غنای گونه ای کاهش یافته است. 

investigating the relationship between species diversity and topographic factors in rangelands of delfan county- lorestan province

one of the goals of natural resource management is to preserve biodiversity in natural ecosystems. in this research, the effect of topographical factors on species diversity in the elevation gradient of grain mountains rangeland in delfan county in 2022 was investigated. in this elevation gradient, five habitats were selected. vegetation typing was done by the physiognomic method and in the key area of ​​each plant type, vegetation sampling was done by a random-systematic method. the sampling plot area was determined by the minimum area method (one to four square meters) and the number of plots was determined by statistical method for each habitat, 30 plots. three transects with a length of 100 m were deployed in each habitat and 10 plots were sampled along each transect (30 plots per habitat). species were collected from the surface of the plots, identified and their vegetative form was determined. the biodiversity of plant species was calculated using dominance, shannon-wiener and simpson diversity indices, margalf and mannhing richness index and homogeneity index hill using past software. a one-way analysis of variance was used to compare the differences between sites and the duncan test was used to compare the means. in order to determine the most important factors affecting species diversity changes, principal component analysis was used. the results showed that changes in height, slope and direction had a significant effect on the indices of diversity, richness, homogeneity and dominance at the level of all plants. at the total level of plants, the highest values ​​of richness and diversity indices were observed at an altitude of more than 2600 meters and dominance at an altitude of 1850 meters. in low slope (0-15%) the dominance index had the highest value and the indices of diversity, richness and uniformity in slopes higher than 30% had higher values. most indices in northern, northwestern and western geographical directions had higher values ​​than in other directions and the difference was significant (p <0.01). the results of the principal component analysis showed that high altitude and slope and north, west and northwest directions have the most impact on species diversity in the study area. in general, it can be concluded that due to the number of livestock exceeding the grazing capacity and human activities in the lower elevations of the studied area, species diversity and richness have decreased.