کاربرد روش‌های فازی و بولین در اولویت‌بندی شاخص‌های ارزیابی پایداری مراتع عشایری (مطالعه موردی: مراتع میانبند رباط سروستان، استان فارس)

رشد روزافزون جمعیت انسان و تعداد دام و چرای بی رویه موجب سیر صعودی روند تخریب مراتع در چند دهه اخیر شده است. شناسایی عوامل تخریب و پایداری مراتع از نخستین گام های لازم در اصلاح بهره برداری از این منابع و احیاء آنها است. از این رو این مطالعه بنا به ضرورت و با هدف تحلیل و ارزیابی تخریب پوشش گیاهی مراتع قشلاقی استان فارس انجام شد. گزینه های موثر با مرور منابع تحقیق تعیین و در چهار شاخص شامل: هیدرولوژی(h) ، تولید گیاهی (p) ، خاک (s)، انسان(a) دسته بندی شدند. سپس گروه مرجع از 45 خبره آشنا با زمینه پژوهش شامل کلیه کارشناسان و بهره برداران محلی در دسترس و تعدادی از پژوهشگران که به روش گلوله برفی تعیین شدند، تشکیل شد. پرسشنامه ها متناسب با دو روش ارزیابی بولین و دلفی فازی به صورت جداگانه طراحی و توسط گروه مرجع امتیازدهی شد. میانگین امتیازات شاخص ها و گزینه ها به روش مقایسه زوجی رتبه بندی و تحلیل شد. پایایی با آزمون آلفای کرونباخ (0.88) بررسی شد و وجود تناسب بین اجزای تشکیل دهنده پرسش نامه را تایید نمود. با توجه به اینکه در این تحقیق گزینه ها و شاخص ها به دو روش بولین و فازی مورد ارزیابی قرار گرفتند همگرایی نتایج دو روش فوق روایی پرسش نامه را تایید می کند. ارزیابی شاخص های پایداری به روش فازی نشان داد شاخص های انسان و خاک به ترتیب با وزن 0.48 و 0.33 از بیشترین وزن نسبی برخوردار هستند و شاخص های تولید گیاهی و اقلیم و هیدرولوژی به ترتیب با وزن نسبی 0.134 و 0.056 از درجه اهمیت کمتری برخوردار بوده و در رتبه بعدی قرار دارند. وزن و اهمیت محاسباتی شاخص ها در روش بولین اختلاف بسیار کمتری داشته و در مجموع می توان گفت در مقایسه روش های بولین و فازی از نظر امکانی که در اختیار ارزیابان جهت اولویت بندی شاخص ها و گزینه ها می گذارند روش فازی کارایی بیشتری داشته و با طیف متنوع پاسخ های ممکن کمک می کند تا نتایج گویاتر و واضح تری جهت ارزیابی پایداری حاصل شود.

application of fuzzy and boolean methods in prioritizing indicators for assessing the stability of nomadic rangelands (robat sarvestan rangelands, fars province)

the increasing growth of human population and the number of livestock and wasteful has led to a rise in the trend of land degradation in the last few decades. identifying the factors of destruction and sustainability of rangelands is one of the first steps in reforming the exploitation of these resources and rehabilitating them. hence this study was done on the necessity of analysis and evaluation of the destruction of vegetation cover in fars province. effective choices were determined by reviewing the research resources and were grouped into four indicators including: hydrology (h), plant production (p), soil (s) and atherogenic (a). the reference group of 45 experts familiar with the field of research consisted of all local operators and operators available and a number of researchers determined in snowball method. the questionnaires were designed separately and scored by the reference group according to the two methods of boolean evaluation and fuzzy delphi. the mean values of the indices and options were ranked and analyzed in a comparison method. reliability was investigated by cronbach’s alpha test 0.88) and confirmed the existence of fit between components of the questionnaire. the convergence of the results of the two above methods confirms the validity of the two methods, given that the two boolean and fuzzy methods were evaluated. the evaluation of sustainability indices in fuzzy method showed that the human and soil indices have the highest relative weight, respectively, with the weight of 0.480 and 0.330 respectively. plant and climate production indices and hydrology are less important in terms of relative weight of 0.134 and 0.056, respectively. the weight and the computational importance of indicators in the boolean method is much less than that, and it can be said that in comparison of the boolean and fuzzy methods, the fuzzy method has more performance and helps with a diverse range of responses to provide clearer and clearer results for the evaluation of sustainability.