بررسی تاثیرپذیری پراکنش گونه‌ی راش جنگل‌های هیرکانی از عوامل توپوگرافی (مطالعه‌ی موردی: حوزه‌ی آبخیز 51 در استان مازندران)

مطالعه و تعیین وضعیت پراکنش فعلی و آینده گونه‌های مهم جنگلی پیش‌نیاز و ضرورت برنامه‌های حفاظت و نگهداری جنگل‌ها برای ایفای نقش انکارناپذیر آن‌ها در مقابله با تغییر اقلیم جهانی، تغییر کاربری اراضی و انواع آلودگی هوا است. هدف مطالعه حاضر تعیین پراکنش گونه راش در جنگل‌های شمال ایران تحت تاثیر عوامل توپوگرافی بود. برای این منظور، موقعیت‌های پراکنش فعلی این‌گونه در حوزه آبخیز 51 استان مازندران تعیین و ارتباط بین مولفه‌های اصلی (شیب،‌ جهت، ‌ارتفاع) و فرعی (رطوبت توپوگرافیک، انحنای سطح و انحنای مقطع) توپوگرافی با استفاده از مدل درخت رگرسیون تقویت‌شده در نرم‌افزار آر مدل‌سازی و تحلیل شد. برای ارزیابی مدل از آماره سطح زیر منحنی (auc) و آمار واقعی مهارت مرتبط با آستانه (tss) استفاده شد. براساس نتایج، میزان سطح زیر منحنی و مهارت مرتبط با آستانه به ترتیب برابر با 0.82 و 0.63 نشان می‌دهند که مدل به‌خوبی توانسته پراکنش این‌گونه را پیش‌بینی کند. همچنین بر اساس نتایج، پراکنش این‌گونه بیشتر تحت تاثیر متغیرهای اصلی توپوگرافی (ارتفاع از سطح دریا و درصد شیب) بود و متغیرهای توپوگرافی (رطوبت توپوگرافیک،‌ انحنای مقطع و انحنای) تاثیر کمتری در پراکنش آن داشتند. درواقع، این‌گونه درشیب‌های 20 تا 60 درصد،‌ جهت‌های شمالی و شرقی‌ و ارتفاع 500 تا 1500 متر از سطح دریا احتمال حضور بیشتری دارد. این در حالی است که رویشگاه‌های واقع در این موقعیت توپوگرافی در سناریوهای تغییر اقلیم در آینده، بیشتر تحت تاثیر قرار می‌گیرند و لذا برنامه‌ریزی و اجرای طرح‌های حفاظت برای این‌گونه در جنگل‌های شمال ایران ضروری به نظر می‌رسد.

Investigating the Effect of Topographic factors on the distribution of oriental beech in Hyrcanian forest, Iran

Present and future distribution status of important forest species needs to be studied as a prerequisite for the need of conservation programs. This thus can play an undeniable role in tackling global climate change, land use change and air pollution. The main purpose of this study was to determine the distribution of oriental beech (Fagus orientalis Lipsky) under the influence of topographic factors in forests of northern Iran. In so doing, the present distribution status of this species in the 51 watershed of Mazandaran province was determined. Also, the relationship between the main topographic factors (slope, direction, elevation) and subcomponents factors (topographic moisture, surface curvature and crosssection curvature) was analyzed and modeled using boosted regression tree (BRT) model and R software package. Under the curve area statistics (AUC) and actual thresholdrelated skill statistics (TSS) were used to evaluate the model. Findings showed that the AUC and TSS were 0.82 and 0.63, respectively. This indicates that the model was able to predict the distribution of this species. The results also showed that altitude and slope percentages had the most influence on the distribution of this species and the distribution was less affected by secondary topographic variables such as topographic moisture, crosssection curvature and surface curvature. This species is more likely to occur in slopes of 20 to 60 percent, in the northern and eastern directions, and at altitudes of 500 to 1500 meters above sea level. The habitats located at this topographic location are more likely to be affected by future climate change scenarios. Therefore planning and implementing conservation plans for this species in northern forests of Iran seems necessary.