تعیین ارزش تغذیه‌ای چهار گونۀ گیاهی (malcolmia africana، plantago lanceolata، phlomiscancellata و klasea latifolia) در مراتع بالا جام شهرستان تربت‌جام

گیاهان مرتعی، نقش ارزنده‌ای در برآورده ساختن احتیاجات تغذیه‌ای دام‌های چرا کننده دارند. هدف این مطالعه، بررسی ارزش تغذیه‌ای چهار گونه گیاهیmalcolmia africana، plantago lanceolata، phlomis cancellata و klasea latifolia در مراتع کوهپایه‌ای بالا جام شهرستان تربت‌جام بود. نمونه‌برداری از گیاهان به ‌صورت تصادفی قبل از مرحله گلدهی انجام شد. از یک محیط کشت تهیه‌ شده از مایع شکمبه گوسفند برای برآورد برخی پارامترهای تخمیری و تجزیه‌ پذیری ماده‌ خشک یا ماده‌آلی گیاهان استفاده شد. ترکیبات شیمیایی و معدنی گیاهان با استفاده از روش‌های استاندارد تعیین شدند. این گیاهان از ترکیبات شیمیایی و معدنی متفاوتی برخوردار بودند. بیشترین مقدار ماده‌ خشک (18.92%)، پروتئین‌ خام (22.37%) و منیزیم (8.24 گرم/کیلوگرم ماده‌ خشک) مربوط به p. concellata، بیشترین مقدار ماده‌آلی (91.60%)، عصاره عاری از ازت (58.33%)، کربوهیدرات‌های غیر فیبری (47.01%) و عناصر کلسیم (14.08 گرم/کیلوگرم ماده‌ خشک) و سدیم (4.23 گرم/کیلوگرم ماده‌ خشک) مربوط به k. latifolia و نیز کمترین مقدار الیاف نامحلول در شوینده خنثی (26.93%) و اسیدی (21.20%) و لیگنین نامحلول در شوینده اسیدی (2.73%) مربوط به k. latifolia بود (0.05>p). در بین عناصر معدنی، بیشترین مقدار مربوط به پتاسیم (دامنه 3261.75/11 گرم/کیلوگرم ماده‌ خشک) بود. بیشترین مقدار فسفر (4.37 گرم/کیلوگرم ماده‌ خشک) و پتاسیم (32.75 گرم/کیلوگرم ماده‌ خشک) مربوط به p. lanceolata بود (0.05>p). بیشترین مقدار آهن (0.37 گرم/کیلوگرم ماده‌ خشک) نیز در m. africana مشاهده شد (0.05>p). بالاترین مقدار حاصل از فراسنجه‌های تولید گاز (گاز 12، 24، 48، 72، پتانسیل و ثابت نرخ تولید گاز به‌ ترتیب برابر 48.06، 61.93، 70.82، 74.41، 73.91، 0.093 میلی‌لیتر بود)، تجزیه‌ پذیری ماده‌ خشک (75.14%) و ماده‌آلی (78.47%)، مصرف ماده‌ خشک (4.47 درصد وزن زنده بدن)، شاخص ارزش نسبی تغذیه‌ای (250.84) و شاخص کیفیت نسبی علوفه‌ای (256.67)، انرژی قابل متابولیسم (10.70 مگاژول/کیلوگرم ماده‌ خشک)، انرژی خالص شیردهی (6.56 مگاژول/کیلوگرم ماده‌ خشک)، اسیدهای چرب فرار کل (65.72 میلی‌مول/لیتر) و کمترین مقدار نیتروژن آمونیاکی (13.85 میلی‌گرم/دسی‌لیتر) مربوط به k. latifolia بود (0.05>p). به‌نظر می‌رسد که هر چهار گیاه مطالعه شده از ارزش تغذیه‌ای مناسبی برای دام‌های چراکننده برخوردار بوده؛ ولی ارزش تغذیه‌ای k. latifolia بیشتر از سایر گیاهان بود.

Determination of nutritional value of four plant species (Malcolmia africana, Plantago lanceolata, Phlomis cancellata, and Klasea latifolia) in rangelands of Bala Jam, Torbat-e Jam

Due to the extensive area and biodiversity, rangelands contribute to meeting the nutritional requirements of grazing livestock; Therefore, a study was conducted to investigate the nutritional value of four range species including Malcolmia africana, Plantago lanceolata, Phlomis cancellata, and Klasea latifolia in the mountainous rangelands of Torbate Jam. The sampling of plants was randomly done before flowering stage. A culture medium prepared from sheepchr('39')s rumen fluid was used to estimate some of the fermentation parameters and dry matter or organic matter degradability of these plants, and their chemical and mineral compositions were determined using common laboratory methods. These plants had different chemical and mineral compositions which the highest amount of dry matter, crude protein and magnesium belonged to Phlomis concellata, the highest amount of organic matter, Nitrogenfree extract, nonfiber carbohydrates, calcium and sodium related to Klasea latifolia, as well as the lowest amount of neutral detergent fiber, acid detergent fiber, and acid detergent lignin, all belonged to Klasea latifolia. Among the measured minerals, potassium was the highest percentage. The highest amount of phosphorus and potassium belonged to plantago lanceolata. The highest amount of Fe was found in Malcolmia africana. The highest amount of different gas production parameters, degradability of dry matter and organic matter, dry matter intake, relative feed value, relative forage quality, metabolizable energy, net energy for lactation, total volatile fatty acids, and the lowest amount of NH3N were related to Klasea latifolia. With consider to the obtained findings, it seems that all four studied plants have a potential nutritive value for ruminants, but the nutritional value of K. latifolia was higher among the studied plants.