اثر تخریب جنگل و تغییر کاربری اراضی بر برخی شاخص‌های زیستی خاک (مطالعه موردی: جنگل بلوط ایرانی در استان فارس)

به‌ منظور بررسی اثر تخریب جنگل و تبدیل آن به کاربری کشاورزی، تحقیقی در منطقه دشت ارژن-فارس با تکیه بر بعضی از ویژگی های زیستی خاک انجام شد. در همین راستا دو کاربری جنگل بلوط ایرانی و زمین کشاورزی زیر کشت با سابقه بیش از 20 سال در مجاورت هم مورد ارزیابی قرار گرفت. در هر کاربری نمونه های خاک از عمق 10-0 سانتی متر جمع آوری شد. بدین منظور 3 قطعه‌نمونه تصادفی با ابعاد 10 ×10 متر در هر کاربری پیاده و نمونه‌برداری انجام شد. بعد از انتقال نمونه‌های خاک به آزمایشگاه مشخصه های زیستی شامل تنفس پایه و برانگیخته میکروبی، کربن و نیتروژن بیوماس میکروبی، ضریب متابولیکی، شاخص قابلیت دسترسی به کربن، نسبت کربن بیوماس میکروبی به کربن آلی به انضمام آنزیم های اوره آز، آلکالین فسفاتاز، اسید فسفاتاز و دهیدروژناز مورد سنجش قرار گرفت. به‌ منظور تجزیه‌ و تحلیل آماری از آزمون تی غیرجفتی استفاده شد. نتایج نشان داد که مقادیر مشخصه های میکروبی خاک در توده جنگلی بلوط ایرانی حدود 2 تا 3 برابر بیشتر از کاربری کشاورزی است. اگر چه نسبت کربن بیوماس میکروبی به کربن آلی در کاربری جنگل بلوط حدود 10 درصد بالاتر بوده ولی ضریب متابولیکی و شاخص دسترسی به کربن در هر دو کاربری مشابه بود. از سوی دیگر، فعالیت آنزیم آلکالین فسفات از در زمین کشاورزی زیر کشت یونجه، به دلیل مصرف کودهای فسفاته، بیشتر از جنگل بلوط ایرانی بود در حالی‌که فعالیت سایر آنزیم ها دارای تفاوت معنی دار آماری نبود. نتایج این پژوهش به‌طور واضح نشان داد که حفظ جنگل های بلوط ایرانی در اکوسیستم ارزشمند زاگرس می تواند سبب حفظ کیفیت خاک شود.

The effect of forest degradation and land use change on some soil biological indexes (case study: Persian oak (Quercus brantii Lindl) forests in Fars province)

To understand the effects of forest degradation and their conversion to farmlands, the current research was conducted with emphasis on some soil biological indexes. In this regard, two different land use including an oak natural stand and a farm next to the forest and under cultivation since 20 years ago were surveyed. Within the each land use, three sampling plots with 10 ×10 meter dimension were randomly set and the soil was sampled form 010 cm depth and transformed to the laboratory. Afterwards, some biological variables such as soil basic microbial respiration, substrate induced respiration, microbial biomass carbon and microbial biomass nitrogen, metabolic quotient, carbon availability index, Cmic/Corg, urease, alkaline and acid phosphatase and dehydrogenase enzymes were measured on the sample soils. The data were statistically analyzed by independent ttest. The results indicated that all of the microbial variables in the natural forest were higher around 23 folds than those in farmland. Although value of Cmic/Corg in the forest land use was higher around 10% than the farmland, the values of metabolic quotient, carbon availability index were same for the both land use. On the other hand, activity of alkaline phosphatase, due to phosphate fertilizers, was higher in the alfalfa cultivated farmland. According to our results, protection of the natural oak ecosystems can maintain soil quality.