تعارض منافع؛ نقاط کور در حوزه پژوهش

تعارض منافع یا همان Conflict of Interest و به عبارت دیگر competing interest زمانی اتفاق می افتد که نویسنده یا حامی مطالعه با سازمان، افراد، نمونه های مطالعه و یا محیط پژوهش رابطه مالی، تجاری، حقوقی یا حرفه ای داشته باشد به طوری که بر نتایج حاصل از آن مطالعه تأثیر بگذارد. زمانی که نویسندگان یک مطالعه به دنبال انتشار یک پژوهش هستند باید موارد فوق را به طور کامل افشا کنند. تعارض منافع می تواند هم به صورت مالی و هم غیرمالی رخ دهد حتی در برخی موارد تعارض منافع غیر مالی مهم تر از تعارض مالی می شود. منشا چنین تضادهایی ناشی از مسایل شخصی، سیاسی، آکادمیک، ایدئولوژیک و یا مذهبی می باشد(1). اگرچه در جامعه علمی تعریف واحدی از تعارض منافع وجود ندارد اما تقریبا همه مجلات معتبر از نویسندگان درخواست افشای تعارض منافع در زمان ارسال مقاله را دارند اما مطالعات مختلف نشان داده اند که افشای دقیق و درست تعارض منافع به طور قابل توجهی پایین است (42).به طور کلی تعارض منافع به شکل های مختلف، عمدی و غیرعمدی اتفاق می افتد اگر چه تعارض منافع در حوزه دارو و تجهیزات به طور قابل ملاحظه ای رعایت می شود و تا به حل بر اهمیت و رعایت آن تاکید زیادی شده است ولی ابعاد جدیدی از تعارض منافع وجود دارد که هنوز به انها پرداخته نشده است که عبارتند از:تعارض منافع در مدیران و مسئولین سازمان ها: برخی از وزیران و مدیران بخش های مختلف حوزه بهداشت و درمان، پژوهش هایی در خصوص عملکرد و شاخص های سازمان های خود ارایه می کنند و هیچ اشاره ای به تعارض منافع در مقالات خود ندارند. بدیهی است زمانی که فردی مطالعه ای در خصوص عملکرد و شاخص های عملکردی سازمان خود انجام می دهد ممکن است خواسته یا ناخواسته درصدد ارایه تصویری بهتر از سازمان خود باشد که همین مورد، به نوعی تعارض منافع است.ارتباط بین نویسنده/ نویسندگان با مجله: زمانی که ویراستار یک مجله با نویسنده/نویسندگان مقاله ای ارتباط همکار، دوست، دانشجو و یا استاد دارند، ممکن است تعارض منافع پیش بیاید که باعث می شود مقاله/مقالات آن نویسنده/ نویسندگان به راحتی قبول شوند و فرایند داروی راحت و سریعی طی کنند که نتیجه آن کیفیت پایین مقالات خواهد بودتعارض منافع باعث بوجود آمدن هر گونه منافع شخصی/ سازمانی، سیاسی، مذهبی، ایدئولوژیکی، دانشگاهی و فکری می شود که احتمالا در محتوای منتشر شده تاثیر گذار است که در نهایت ممکن است روشهای تحقیق و تفسیر داده ها و نتیجه گیری را مغرضانه جلوه دهد و سلامت انسان و محیط زیست را به خطر بیندازد. بنابراین باید توجه داشت که تعارض منافع در بخش های مختلف هر تحقیق ممکن است اتفاق بیفتد. چه از طرف مجری و چه از طرف حامی مطالعه و یا مدیران سازمان و... لذا آگاهی دادن به افراد در این زمینه می تواند باعث افزایش کیفیت و اطمینان به نتایج مطالعات شود.